της Σταυρούλας Πουλημένης
«Θα χρησιμοποιήσω τον όρο γυναίκα και αυτό το θεωρώ πολύ σημαντικό». Με την φράση αυτή η ριζοσπάστρια φεμινίστρια και φιλόσοφος Σίλβια Φεντερίτσι, ομότιμη καθηγήτρια στο πανεπιστήμιο Hofstra στην Νέα Υόρκη ξεκίνησε την Τρίτη την ομιλία της σε μια κατάμεστη αίθουσα στο Κέντρο Αρχιτεκτονική του Δήμου Θεσσαλονίκης, γεμάτη από γυναίκες και άνδρες, καλεσμένη του Ινστιτούτου Ν. Πουλαντζάς και του Συλλόγου Φίλων του Ινστιτούτου στην πόλη μας . Η Σ. Φεντερίτσι προχώρησε στην δήλωση αυτή που θα εξηγούσε στην συνέχεια, απορρίπτοντας την απαγόρευση του όρου από πολιτικούς κύκλους στις ΗΠΑ.
Να αναφέρουμε πως η Σ. Φεντερίτσι την δεκαετία του `70 είχε έντονη δράση και συμμετοχή στην καμπάνια «Μισθός για την οικιακή εργασία» βοηθώντας στην κατανόηση της οικιακής εργασίας ως απλήρωτης εργασίας ενώ κατά την 8χρονη παραμονή της στην Νιγηρία όπου και δίδαξε, αγωνίστηκε για τα δικαιώματα των κοινοτήτων ενάντια στο πρόγραμμα Δομικής Προσαρμογής που είχε επιβάλλει το ΔΝΤ. Συνέδεσε τα έμφυλα ζητήματα με τις ταξικές διαιρέσεις αναλύοντας το πώς η είσοδος της γυναίκας στην εργασία δεν σήμαινε σε καμία περίπτωση την χειραφέτησή της αλλά την εγκαθίδρυση μιας νέας πατριαρχίας με νεωτερικό πρόσημο.
Παίρνοντας αφορμή από τον τίτλο της εκδήλωσης «Γυναίκες, σώμα και κοινωνική αναπαραγωγή» η Σ. Φεντερίτσι ξεκαθάρισε ότι δεν αποδέχεται την φυσικοποίηση των κατηγοριών του φύλου καθώς συνιστούν μια κοινωνική κατασκευή αλλά, σύμφωνα με την ίδια, με τον όρο γυναίκα δηλώνεται μια συγκεκριμένη θέση στην καπιταλιστική οργάνωση της εργασίας.
«Το να μην αναφέρουμε τον όρο αυτό είναι σαν να κλείνουμε το στόμα μας για σημαντικά ζητήματα της εκμετάλλευσης. Η αναλυτική κατηγορία γυναίκες είναι το κλειδί για να κατανοήσουμε την λειτουργία της αναπαραγωγικής εργασίας στον καπιταλιστικό καταμερισμό της εργασίας, τους αγώνες και τους κόπους που κατέβαλλαν οι γυναίκες στο πεδίο αυτό, τον σεξουαλικό διαχωρισμό της εργασίας αλλά και να επανακαθορίσουμε την σημασία των ταξικών αγώνων».
Κινητήριος δύναμη της παγκόσμιας οικονομίας τα σώματα των γυναικών
Ο καπιταλισμός για την Σ. Φεντερίτσι χρησιμοποίησε μηχανισμούς για να διαιρεί τους ανθρώπους και να δικαιολογεί την απλήρωτη εργασία.
«Το να βλέπεις την ιστορία από την γυναικεία πραγματικότητα σημαίνει την αναγνώριση της αναπαραγωγική εργασίας ως πεδίο -κλειδί για την οργάνωση της κοινωνίας και για τον τρόπο που αυτή χρησιμοποιήθηκε για την πρωταρχική συσσώρευση του κεφαλαίου. Σημαίνει ότι κατανοείς πως ο καπιταλισμός που είναι συνδεδεμένος με τον ρατσισμό και τον σεξισμό πρέπει να υποτιμά την αναπαραγωγική εργασία με σκοπό να μειώνει ακόμη περισσότερο το εργατικό κόστος. Οι γυναίκες δεν αποτελούν όμως μόνο απλά ένα κομμάτι στον καταμερισμό της εργασίας αλλά και ένα μεγάλο τμήμα της αντίστασης σε αυτόν» τόνισε μεταξύ άλλων.
«Αν δούμε την παγκόσμια οικονομία τα τελευταία 40 χρόνια από την οπτική των γυναικών, θα καταλάβουμε πως η κινητήριος δύναμη της δεν ήταν οι νέες τεχνολογικές εφευρέσεις αλλά η παγκόσμια επίθεση που δέχτηκαν τα σώματα των γυναικών, μια επίθεση στην ανάγκη των ανθρώπων για αναπαραγωγή».
Η Σ. Φεντερίτσι αναφέρθηκε σε πολλά παραδείγματα στον κόσμο όπως την μετεγκατάσταση βιομηχανικών ζωνών οι οποίες έγιναν χάρη στην εργασία των γυναικών. «Την ίδια στιγμή που ο καπιταλισμός άνοιγε τις πόρτες στην γυναικεία εργασία η μισθωτή εργασία έχανε όλα τα δικαιώματα με τα οποία ήταν συνδεδεμένη. Και ενώ οι γυναίκες απελευθερώνονταν με την είσοδό τους στην μισθωτή εργασία συνέχιζαν την απλήρωτη εργασία στο σπίτι» τόνισε απορρίπτοντας την θέση που συχνά λέγεται ότι οι γυναίκες έχουν πλέον εγκαταλείψει το σπίτι.
«Πράγματι κάποιες από τις οικιακές εργασίας έχουν εμπορευματοποιηθεί. Παρ’όλα αυτά ένα μεγάλο κομμάτι εργασίας έχει επιστρέψει στο σπίτι λόγω των περικοπών και την αποστέρηση πρόσβασης στα δημόσια αγαθά (φροντίδα, υγεία κ.α.)»
Μιλώντας για την κατάρρευση του κοινωνικού κράτους παγκοσμίως έφερε ως παράδειγμα την Ελλάδα τονίζοντας πως αυτό που συμβαίνει στην Ελλάδα συμπυκνώνει αυτό που έχει συμβεί σε παγκόσμιο επίπεδο εδώ και 40 χρόνια σε όλο τον κόσμο.
Η ζωή των γυναικών απέχει πολύ από το όραμα της χειραφέτησης
«Αν δούμε την ιστορία από την οπτική των γυναικών θα καταλάβουμε πως οι γυναίκες δεν αναπαρήγαγαν απλά μια οικογένεια αλλά δεκάδες εκατοντάδες εργαζομένους, σερβιτόρους, καθαρίστριες, εργάτριες τους σεξ κ.α.. Είναι οι γυναίκες αυτές που υπέστησαν τις περικοπές που έχει επιφέρει η διάλυση του κοινωνικού κράτους. Η ζωή των γυναικών μόνο άθλια μπορεί να χαρακτηριστεί και αυτό απέχει πολύ από το όραμα της χειραφέτησης» πρόσθεσε φέρνοντας ως παράδειγμα τις ΗΠΑ όπου ένα μεγάλο ποσοστό γυναικών πάσχει από κατάθλιψη λόγω του ελάχιστου χρόνου που διαθέτουν για τον εαυτό τους.
Ταυτόχρονα σύμφωνα με στατιστικές ένα στα 4 παιδιά πάσχει από κάποιου είδους διαταραχή. «Ιατρικοποιούν το πρόβλημα της έλλειψης χρόνου των γονιών και αυτό γιατί η άμισθη εργασία στο σπίτι δεν αντισταθμίστηκε με δημόσιες δομές από το κράτος».
Τραγικές διαστάσεις παίρνει επίσης το φαινόμενο της αδυναμίας των γυναικών να φροντίσουν τα παιδιά τους με αποτέλεσμα να κινδυνεύουν να τα χάσουν. Στην Ιταλία π.χ. μόλις αποδειχτεί ότι οι γυναίκες χάνουν την δουλειά τους και κάνουν αίτηση για οικονομική ενίσχυση κινδυνεύουν να χάσουν και το ίδιο τους το παιδί από τις κοινωνικές υπηρεσίες του κράτους. Αντίστοιχες ρυθμίσεις έχουν περάσει και σε πολιτείες των ΗΠΑ που ορίζουν τους «ιδανικούς» γονείς.
«Αν για παράδειγμα στο αίμα μιας εγκύου γυναίκες βρεθούν ίχνη ναρκωτικών τιμωρείται με είκοσι χρόνια φυλακής» είπε η Φεντερίτσι επισημαίνοντας πως ενώ όλες αυτές οι πολιτικές παρουσιάζονται ως υπεράσπιση της ζωής των παιδιών ουσιαστικά αποτελούν πολιτικές που εμποδίζουν τις γυναίκες από το να κάνουν παιδιά για να μην είναι κοστοβόρες στο κράτος. «Εγώ το βλέπω ως μιας μορφής στείρωσης» δήλωσε.
Δεν παρέλειψε να αναφερθεί και στους χιλιάδες πρόσφυγες που έχουν χάσει την ζωή τους στην Μεσόγειο η οποία έχει μετατραπεί σταδιακά σε ένα «νεκροταφείο ανθρώπων που η Ε.Ε. τους χειρίζεται ως σκουπίδια». «Πρέπει να ξεπεράσουμε τον τρόπο που διαχειρίζονται τις ζωές μας μέσα από τις γραμμές του φύλου και της εθνότητας και να ξαναχτίσουμε τον ιστό της κοινωνίας που έχει καταστραφεί από τα πολλά χρόνια καπιταλισμού» τόνισε.
Όσον αφορά την αυξανόμενη βία ενάντια στις γυναίκες διερωτήθηκε πως μπορούμε να έχουμε μεγάλους αγώνες όταν οι άνθρωποι που εμπλέκονται είναι τόσο διαχωρισμένοι μεταξύ τους και όταν επιτρέπονται τέτοια ποσοστά βίας εναντίον των γυναικών.
«Η βία αυτή δεν συνιστά μόνο μια παραβίαση των δικαιωμάτων αλλά αποτελεί υπονόμευση του ίδιου του αγώνα μας»
Τι να κάνουμε;
Η Σίλβια Φεντερίτσι δεν έμεινε μόνο σε διαπιστώσεις θεωρητικές και πολιτικές αλλά προχώρησε και στην απάντηση του ερωτήματος “τι να κάνουμε;” καλώντας στην δημιουργία εναλλακτικών δρόμων στην καπιταλιστική ανάπτυξη.
«Μπορεί να μην μπορούμε να αλλάξουμε την πολιτική του παγκόσμιου καπιταλισμού αλλά μπορούμε να αρνηθούμε ο πλούτος που παράγουμε να χρησιμοποιείται για τον πόλεμο». Αποτελεί τραγική ειρωνεία για την ίδια, πως «το να μεγαλώνεις ένα παιδί δεν θεωρείται παραγωγική εργασία σε αντίθεση με το να φτιάχνεις ένα όπλο για να σκοτώσεις ένα παιδί»
Η Σ. Φεντερίτσι έφερε ως παράδειγμα κοινότητες της Λατινικής Αμερικής όπου άνθρωποι εκτοπισμένοι από τις πόλεις ξεκίνησαν να καλλιεργούν από μόνοι τους την αγροτική γη και μέσα από κολλεκτίβες δημιουργούν νέες μορφές ζωής και αναπαραγωγής πέρα από το κράτος και την αγορά.
Όπως είπε «Έχουν εφεύρει έναν άλλο τρόπο ζωής όχι εκκεινώντας από κάποια ιδεολογική συνειδητοποίηση αλλά από την ίδια την ανάγκη και σήμερα βιώνουν την ευχαρίστηση του επανελέγχου της ζωής τους και της μεταξύ τους αλληλεγγύης. Αυτές οι πρακτικές δεν συνιστούν κάτι περιθωριακό καθώς εμπλέκουν χιλιάδες ανθρώπους με τις γυναίκες να παίζουν κεντρικό ρόλο».
Εξάλλου όπως κατέληξε: «Αν δεν πάρουμε τις ζωές μας στα χέρια μας για να δομήσουμε διαφορετικά τον κόσμο μας θα είμαστε συνεχώς στο έλεος ενός συστήματος που το μόνο που θα δίνει θα είναι ψήγματα ‘ευημερίας΄ για λίγους τα οποία θα περιβάλλονται από την μιζέρια του κόσμου των άλλων».
Το βιβλίο της Σίλβια Φεντερίτσι Ο Κάλιμπαν και η Μάγισσα,Γυναίκες, σώμα και πρωταρχική συσσώρευση κυκλοφορεί από το 2011 (εκδόσεις των Ξένων) ενώ σε κυκλοφορία βρίσκεται από το 2012 και το τελευταίο βιβλίο της που αποτελεί συλλογή άρθρων της από το 1975 Revolution at Point Zero: Housework, Reproduciton and Feminist Struggle.
Πηγή: alterthess
