της Μαρίας Σιδηροπούλου
Δεκάδες ασπρόμαυρες φωτογραφίες συνοδευόμενες από το hashtag #czarnyprotest, που σημαίνει «μαύρη διαμαρτυρία», εμφανίστηκαν στο προφίλ μου το πρωί της Πέμπτης, από πολλές φίλες και φίλους από την Πολωνία.
Ο λόγος; Το συντηρητικό κυβερνόν κόμμα PiS (Νόμος και Δικαιοσύνη) μόλις απέρριψε οριστικά πρόταση με τίτλο Ας Σώσουμε τις Γυναίκες που επέτρεπε τις αμβλώσεις μέχρι την 12η εβδομάδα της κύησης, ενώ αποφάσισε να συνεχίσει την επεξεργασία νομοσχεδίου που επιβάλλει πλήρη απαγόρευση των αμβλώσεων.
Διαβάζω άρθρο της δημοσιογράφου Ντορότα Γκουαζέφσκα: «Λίγες μέρες πριν ξεκινήσουν οι διαδηλώσεις ένα 12χρονο κορίτσι γέννησε στο Κιέλτσε, πόλη νότια της Πολωνίας. Οι γιατροί ήταν σε κατάσταση σοκ. Οι εφημερίδες ήταν σε κατάσταση σοκ. Κι εγώ ήμουν πολύ θυμωμένη. Αν το νομοσχέδιο εγκριθεί, αυτές οι ιστορίες θα γίνουν ο κανόνας, και κανείς δε θα πρέπει να εκπλήσσεται. Στα πολωνικά σχολεία δεν υπάρχει σεξουαλική εκπαίδευση και τα νεαρά κορίτσια δεν έχουν πρόσβαση σε γυναικολογική περίθαλψη. Ακόμη κι αν υπήρχαν γυναικολογικές υπηρεσίες για κορίτσια, αν ο νόμος περάσει, αυτά θα υποχρεώνονται να γεννούν κι αν ο γιατρός προσπαθήσει να τα σώσει υποβάλλοντάς τα σε άμβλωση, θα κινδυνεύουν θα τους επιβληθεί ποινή 2 ετών. Μόνο αυτόν το χρόνο, σε ένα νοσοκομείο στο Βρότσλαβ, 14 κορίτσια αναγκάστηκαν να γεννήσουν – σχολιάζει η Μπάρμπαρα Νοβάτσκα, που πρωτοστατεί στην πρωτοβουλία Ας Σώσουμε τις Γυναίκες. Χρειάζεται η Πολωνία να είναι χώρα με πιο αυστηρή νομοθεσία σε σχέση με τις εκτρώσεις από το Αφγανιστάν και το Ιράν;»
Τα νέα, δυστυχώς, δεν ήταν έκπληξη για μένα. Η γιαγιά μου ήταν από την Πολωνία, έτσι είχα πολλές φορές την ευκαιρία να επισκεφτώ αυτή την πανέμορφη χώρα. Τον Ιούλιο μάλιστα, κατά τη διάρκεια των διακοπών μου εκεί, έγινα μάρτυρας μιας εθνικής υστερίας. Πέτυχα το Διεθνές συνέδριο Καθολικής νεολαίας, με τους νεαρούς καθολικούς Πολωνούς να καλωσορίζουν τον Πάπα σαν να ήταν ροκ σταρ, μικροφωνικές παρεμβάσεις στο δρόμο, ανθρώπους να προσπαθούν να φέρουν τους περαστικούς και πάλι στο δρόμο του θεού, αλλά και ένα μεγάλο ποσοστό νεαρών Πολωνών να επιλέγουν την αποχή από το σεξ μέχρι το γάμο για θρησκευτικούς λόγους. Όπως μου είπε και ένας φίλος δημοσιογράφος, η Πολωνία την τελευταία δεκαετία διανύει μία φάση θρησκευτικού φανατισμού, που θυμίζει πολύ Αμερικανούς Ευαγγελιστές.
Εδώ και πολύ καιρό η Καθολική Εκκλησία και το συντηρητικό κόμμα PiS (Νόμος αι Δικαιοσύνη), με αρχηγό γνωστό λαϊκιστή πολιτικό, τον Γιάροσλαβ Κατσίνσκι, που εκμεταλλεύτηκε όσο κανένας άλλος το θάνατο του δίδυμου αδερφού, πρώην Προέδρου της χώρας (2005-2010) Λεχ Κατσίνσκι, που σκοτώθηκε σε αεροπορικό δυστύχημα ενώ μετέβαινε στη Ρωσία, έχουν στήσει έναν απίστευτο μηχανισμό προπαγάνδας, με ιερείς, πολιτικούς και δημοσιογράφους να στηρίζουν ανοιχτά την απόλυτη απαγόρευση άμβλωσης, ακόμη και σε περίπτωση βιασμού.
Το ισχύον καθεστώς, ένα από τα αυστηρότερα στην Ευρώπη, επιτρέπει την άμβλωση σε τρεις περιπτώσεις: κίνδυνος για τη ζωή ή την υγεία της μητέρας, προγεννητικός έλεγχος που δείχνει σοβαρή και μη αναστρέψιμη πάθηση του εμβρύου και κύηση ως αποτέλεσμα βιασμού ή αιμομικτικής πράξης.
Βέβαια, όταν είχε ψηφιστεί το 1993, θεωρήθηκε «συμβιβασμός» μεταξύ Εκκλησίας και Κράτους. Μάλιστα, το νομοσχέδιο προωθήθηκε από την Μαρία Κατσίνσκι, Πρώτη Κυρία τότε και σύζυγο του αδερφού του τωρινού προέδρου του κόμματος PiS, η οποία, παραδόξως, εναντιώθηκε στην απόλυτη απαγόρευση των αμβλώσεων, οδηγώντας το κόμμα σε ρήξη.
Παρόλα αυτά με τα χρόνια γινόταν όλο και δυσκολότερο για μια Πολωνή να κάνει έκτρωση. Υπήρχαν περιπτώσεις γιατρών σε διάφορες περιοχές της Πολωνίας που υπέγραφαν δηλώσεις άρνησης παροχής των υπηρεσιών τους ακόμη κι αν η γυναίκα πληρούσε τις «προϋποθέσεις» για να κάνει έκτρωση.
Σύμφωνα με εκτιμήσεις φεμινιστικών οργανώσεων, ο αριθμός των παράνομων αμβλώσεων κάθε χρόνο φτάνει τις 150.000, με τις Πολωνές να προσφεύγουν είτε σε ιατρεία στην Πολωνία είτε σε κλινικές της Γερμανίας, της Σλοβακίας και της Αυστρίας. Ο αριθμός των νόμιμων αμβλώσεων στην Πολωνία των 38 εκατομμυρίων κατοίκων ανέρχεται σε 700-1.800 ετησίως.
Για να παρουσιάσουν την πρότασή τους ως «πρωτοβουλία πολιτών» ενώπιον του πολωνικού κοινοβουλίου, οι πολέμιοι της άμβλωσης συνέλεξαν 450.000 υπογραφές, ενώ θα αρκούσαν 100.000. Οι εισηγητές της πρότασης για τη φιλελευθεροποίηση του καθεστώτος των αμβλώσεων συγκέντρωσαν 215.000 υπογραφές.
Η πρόταση της «πρωτοβουλίας πολιτών» που κατατέθηκε από την επιτροπή Stop στην Άμβλωση εισάγει πλήρη απαγόρευση της άμβλωσης με μία εξαίρεση, την περίπτωση που η ζωή της εγκύου βρίσκεται σε άμεσο κίνδυνο, και προωθήθηκε στην Επιτροπή Δικαιοσύνης και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων με την σύμφωνη γνώμη της συντριπτικής πλειοψηφίας των βουλευτών.
Αυτό που συνέβη ουσιαστικά ήταν το πλάνο Ας Σώσουμε τις Γυναίκες (Save Women) να απορριφθεί κατά τη διαδικασία της πρώτης ανάγνωσης, ενώ το πλάνο Pro Life κατά των αμβλώσεων πέρασε χθες σε δεύτερη ανάγνωση και επεξεργασία από την Επιτροπή. Με τις διαδηλώτριες σε συγκεντρώσεις σε όλη τη χώρα να φωνάζουν «αυτή είναι μία μαύρη μέρα για την Πολωνία» ντυμένες όλες στα μαύρα.
Αυτό που θα συμβεί από εδώ και πέρα είναι, είτε να αλλάξουν κάποιες διατάξεις και τελικά να εγκριθεί είτε να περιμένουν να κοπάσουν οι διαμαρτυρίες και η δημόσια συζήτηση γύρω από το θέμα.
Αυτή τη στιγμή η κύρια συζήτηση γίνεται γύρω από το ποιος θα τιμωρείται με ποινή 5 χρόνων, οι γυναίκες ή οι γιατροί; Σύμφωνα πάντως με δημοσιεύματα, η διάταξη που θα αφαιρεθεί σίγουρα από τον ισχύοντα νόμο είναι ο προγεννητικός έλεγχος που δείχνει σοβαρή και μη αναστρέψιμη πάθηση του εμβρύου ως νόμιμος λόγος έκτρωσης. Δηλαδή σε περίπτωση που διαπιστωθεί βλάβη ή πρόβλημα στο έμβρυο, η μητέρα υποχρεούται να το γεννήσει. Με αυτόν τον τρόπο χάνεται κάθε προσπάθεια για μια στοιχειώδη φιλελευθεροποίηση της νομοθεσίας.
Αυτήν την εβδομάδα, με αποκορύφωμα την Κυριακή, χιλιάδες διαδηλώτριες, από διάφορες πολωνικές πόλεις, τη Βαρσοβία, την Κρακοβία, το Πόζναν, το Κατοβίτσε, διαμαρτυρήθηκαν ενάντια σε ένα νόμο που τους αφαιρεί το δικαίωμα στην αυτοδιάθεση του σώματός τους, το δικαίωμα να αποφασίζουν οι ίδιες για το μέλλον τους, που θέλει να ελέγξει τα αναπαραγωγικά τους δικαιώματα και που θα θέσει τις ζωές τους σε κίνδυνο. Οι παράνομες αμβλώσεις θα αυξηθούν και η απελπισία θα οδηγήσει όσες δε θα μπορέσουν να πληρώσουν για να κάνουν το ταξίδι μέχρι τη Σλοβακία σε πρωτόγονες μεθόδους. Δεν μπορούμε να φανταστούμε τι θα συμβεί σε γυναίκες που ζουν στην πολωνική επαρχία, η οποία είναι απόλυτα αποκομμένη από τα αστικά κέντρα, φτωχή και βαθιά συντηρητική. Πρόκειται για «ένα νόμο ενάντια στην υγεία, τη ζωή και την ελευθερία των γυναικών».
