των Ειρήνη Αποστολίδου–έρευνα και συγγραφή
και Μουράτ Ισσί– έρευνα και επίβλεψη
Στις 09/01/13 τρεις Κούρδισσες αγωνίστριες, η Η Σακινέ (Σάρα) Τζανσίζ, η Φιντάν (Ροζμπίν) Ντογάν και η Λεϊλά (Ροναχή) Σαϋλεμέζ, δολοφονήθηκαν στο Παρίσι. Έκτοτε τα μέσα ενημέρωσης προσπάθησαν να «ανακαλύψουν» ποιες ήταν. Δε μπορεί να να υποψιαστεί κανείς τι μπορεί να ήταν αυτές οι τρεις γυναίκες αν δεν έχει στη διάθεσή του έστω και λίγα ψήγματα από την ιστορία του Κουρδικού λαού. Έτσι επιλέξαμε κι εμείς να δώσουμε κάποια στοιχεία για τις πόλεις Ντέρσιμ και Μάρας και για τις κοινότητες των Αλεβί και των Γιεζιντί, ώστε να φωτίσουμε λίγο το ιστορικό και κοινωνικό πλαίσιο μέσα στο οποίο γεννήθηκαν και μεγάλωσαν οι τρεις γυναίκες.
Ντέρσιμ, γεννέτειρα της Σακινέ Τζανσίζ
Το Ντέρσιμ (Dêrsîm) είναι μια ορεινή κουρδική περιοχή της οποίας οι περισσότεροι κάτοικοι είναι Αλεβίτες και υποστηρίζουν στην πλειονότητά τους τουρκικές και κουρδικές αριστερές οργανώσεις. Η περιοχή αυτή φέρει βαρύ ιστορικό φορτίο: εκεί διαδραματίστηκε «η σφαγή του Ντέρσιμ», για την οποία οι Κούρδοι αγωνίζονται να αναγνωριστεί επίσημα ως γενοκτονία.
Τα γεγονότα του Ντέρσιμ ήταν μια βίαια επιχείρηση εκτουρκισμού της περιοχής στα τέλη της δεκαετίας του 1930. Η δυσπρόσιτη ορεινή περιοχή κατοικούνταν από φυλές που αναγνώριζαν μόνο το νόμο της φυλής και ήταν η τελευταία περιοχή της Τουρκίας όπου το κράτος δεν είχε επιβάλλει ακόμη τον έλεγχό του. Η επιχείρηση εκτουρκισμού περιλάμβανε αλλαγή του ονόματος της περιοχής από κούρδικο (Ντέρσιμ) σε τούρκικο (Τουντζελί-Tunceli), στρατιωτικές επίγειες και εναέριες επιθέσεις, συλλήψεις, δολοφονίες, βανανιστήρια και υποχρεωτική εξορία/μετατόπιση 11.000 και πλέον ανθρώπων. Οι διαλυμένες οικογένειες δε μπόρεσαν ποτέ να βρουν τους αγνοούμενούς τους, οι μετατοπισμένοι δεν έμαθαν το παρελθόν τους, τα παιδιά που απήγαγε η κυβέρνηση δεν εγίνε ποτέ γνωστό πού μεταφέρθηκαν και μόνο πρόσφατα κάποιοι ερευνητές κατέφεραν να ανακαλύψουν τα χνάρια κάποιων από αυτούς.
Αυτή η πολιτική μετέβαλε την επαρχία Ντέρσιμ σε μια αποψιλωμένη από πληθυσμό περιοχή, που σήμερα είναι η λιγότερο κατοικημένη περιοχή της Τουρκίας, με μετα βίας 10 κατοίκους ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο.
Ποτέ δεν τιμωρήθηκαν οι θύτες. Εβδομηντα οκτώ χρόνια μέτα, μόλις το 2011,το τουρκικό κράτος ζήτησε συγγνώμη, δια στόματος Ερντογάν, για τη δολοφονία 13.000 και πλέον ανθρώπων στη διάρκεια αυτής της επιχείρησης τεράστιας κρατικής βίας. Σύμφωνα με άλλους μελετητές, Κούρδους και μη, ο πραγματικός αριθμός των θυμάτων είναι από τριπλάσιος εως πενταπλάσιος.
Σύμφωνα με τον Μουσταφά Καράσου, μέλος της εκτελεστικής επιτροπής του K.C.K. * , επιθυμία της Σακινέ Τζανσίζ ήταν να γίνει αντάρτισσα στο Ντέρσιμ αλλά το κόμμα δε της το επέτρεψε ποτέ, παρά τις επανηλλειμένες αιτήσεις της. Ο Μ.Κ. γράφει ότι η Σακινέ ένωσε τις δυνάμεις της με τους οπαδούς του Οτζαλάν γιατί πίστεψε ότι αυτοί θα πάρουν εκδίκηση για τις σφαγές του Ντέρσιμ:
“Ο πόνος για τις σφαγές του Ντέρσιμ, η καταπίεση που υφίσταντο οι Κούρδοι γενικά και οι Κούρδισσες ειδικότερα, και η οργή ενάντια στην τυρρανία που απέκτησε στη φυλακή ήταν οι παράγοντες που την έκαναν μια επαναστάτρια γεμάτη συναισθήματα.”
Μαράς, γεννέτειρα της Φιντάν Ντογάν
Οι περισσότεροι κάτοικοι της πόλης (Maraş-Kahramanmaraş) και της ομώνυμης περιοχής είναι Αλεβίτες. Η πόλη αυτή έχει σημαδευτεί από τη σφαγή Αλεβιτών το 1978, την οποία υποκίνησαν οι Γκρίζοι Λύκοι και η οποία είχε ως αποτέλεσμα πάνω από 105 νεκρούς. Αυτό το γεγονός έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην απόφαση του τουρκικού κράτους να επιβάλλει στρατιωτικό νόμο, κίνηση που αποτέλεσε το προοίμιο του στρατιωτικού πραξικοπήματος του 1980.
Τι είναι οι Αλεβίτες;
Οι Αλεβίτες είναι μια ισλαμική θρησκευτική κοινότητα που συνδυάζει το σιιτισμό με στοιχεία σουφισμού, όπως των θρησκευτικών ταγμάτων των Μπεκτασήδων. Ο αλεβιτισμός είναι επίσης μια συλλογική ταυτότητα που ερμηνεύεται ποικιλοτρόπως, ως πολιτιστική(δίνοντας έμφαση στις ιδιαίτερες παραδόσεις του στην ποίηση, τη μουσική και το χορό), ουμανιστική ή/και πολιτική (η οποία μπορεί να αναφέρεται είτε στην αριστερά είτε στον κεμαλισμό). Αλεβίτες συναντώνται και μεταξύ των Τούρκων και μεταξύ των Κούρδων. Σήμερα εκατομμύρια Αλεβίτες ζουν στην Ευρώπη και είναι πολύ οργανωμένοι, τόσο σε θρησκευτικούς-πολιτιστικούς συλλόγους όσο και σε τουρκικές και κουρδικές οργανώσεις. Από αλεβιτικές περιοχές προέρχονταν η Σακινέ Τζανσίζ και η Φιντάν Ντογάν.
Τι είναι οι Γιεζιντί (Êzîdî)
Είναι οι πιστοί μιας αρχαίας κουρδικής θρησκείας με Ινδο-ιρανικές ρίζες, οι οποίοι σήμερα ζουν κυρίως στο βόρειο Ιράκ. Οι υπόλοιποι, από τις περιοχές του Καυκάσου, της Αρμενίας, της Τουρκίας και της Συρίας τείνουν να εκλείψουν λόγω μαζικής μετανάστευσης στην Ευρώπη. Ειδικά η κοινότητα των Γιεζιντί στην Τουρκία μειώθηκε απότομα κατά τη διάρκεια του 20ου αιώνα. Το 1982 είχαν απομείνει περίπου 30.000 άτομα, ενώ το 2009 ήταν λογότερα από 500. Οι περισσότεροι Γιεζιντί της Τουρκίας μετανάστευσαν κατά κύριο λόγο στη Γερμανία. Η κοινότητα Γιεζιντί της Γερμανίας αριθμεί σήμερα πάνω από 40.000 άτομα. Μεταξύ αυτών ήταν και η οικογένεια της Λεϊλά Σαϋλεμέζ.
* K.C.K. Koma Civakên Kurdistan: Ενότητα των Κοινοτήτων του Κουρδιστάν, οργάνωση-ομπρέλα που ίδρυσε ο Οτζαλάν και συμπεριλαμβάνει, εκτός από το PKK, τα κουρδικά απελευθερωτικά κόμματα που δρουν και στις άλλες κουρδικές περιοχές πέραν της Τουρκίας, δηλ, Ιράν, Ιράκ και Συρία).
Σχετικές μελέτες διαθέσιμες στην τουρκική γλώσσα
Ντοκυμαντέρ για τη σφαγή του Ντέρσιμ: “38″ (Cayan Demirel, 67min, 2006). -διαθέσιμο στο youtube
Βιβλίο για τις απαγωγές παιδιών: Dersim’in Kayıp Kızları (Τα άγνωστα κορίτσια του Ντέρσιμ) των Nezahat Gündoğan και Kazım Gündoğan. İletişim yayınları, İstanbul 2012.
Ταινίες
Ταινία: «Ταξίδι στον ήλιο» (Günese yolculuk), της Γιεσίμ Ουστάογλου. 1999
Ταινία: «τα παιδιά ενός άλλου θεού» (Min Dit: The Children of Diyarbakir) του Μιράζ Μπεζάρ. 2011
Πηγές: Association Of Reconstruction Of Dersim, Firat News, IMC TV, Ihlas News Agency, Today’s Zaman, Hürriyet Daily News, Huffington post, PKK online, kongrakurdistan.net, Wikipedia
Περισσότερα
Φόρος τιμής σε τρεις Κούρδισσες αγωνίστριες
Το τελευταίο αντίο στις τρεις Κούρδισσες αγωνίστριες
