της Ρένας Δούρου*

Σήμερα πλέον είναι κοινός τόπος η διαπίστωση ότι η σοβούσα κρίση δεν αφορά στενά οικονομικά ζητήματα αλλά πλήττει το σύνολο των κοινωνικών δικαιωμάτων. Και είναι επίσης φανερό ότι το να υποστηρίζει κάποιος μια ιεράρχηση, σύμφωνα με την οποία τη μεγαλύτερη σημασία έχει η οικονομκή πτυχή, με ό,τι αυτή συνεπάγεται, είναι πέρα για πέρα λάθος. Γιατί τα κοινωνικά δικαιώματα, συγκεκριμένα η υποχώρησή τους – είτε πρόκειται για τα δικαιώματα των γυναικών είτε πρόκειται για τα δικαιώματα της ΛΟΑΤ κοινότητας, για παράδειγμα -, δεν αποτελεί κάποιου είδους “περιφερειακή” ή “περιθωριακή”, εν πάση περιπτώσει, δευτερεύουσα συνέπεια. Αλλά συνιστά κρίσιμης σημασίας υποχώρηση συνολικά μίας κοινωνίας καθώς δεν πρόκειται για “ειδικά”, “ιδιαίτερα” ή “ξεχωριστά” δικαιώματα. Πρόκειται ξεκάθαρα και απλά για ανθρώπινα δικαιώματα, οικουμενικού χαρακτήρα, η παραβίαση των οποίων δεν αφορά ξεχωριστά κάποιες, μικρές ή μεγάλες, ομάδες αλλά όλους μας.

Με άλλα λόγια. Αν, όταν εξέλθουμε από τη σημερινή κρίση, η έξοδος αυτή γίνει με θύματα σειρά θεμελιωδών ανθρώπινων δικαιωμάτων, τότε μπορούμε να είμαστε βέβαιοι ότι βρισκόμαστε ακόμη σε καθοδική πορεία, ότι η κρίση δεν έχει τελειώσει. Ότι έχει πλέον εσωτερικευθεί, έχει φωλιάσει για τα καλά στην κοινωνία μας και την έχει διαβρώσει. Δεν θα έχει επέλθει δηλαδή το τέλος της κρίσης αλλά η εμβάθυνσή τη και το ρίζωμά της στα μυαλά και τις νοοτροπίες των ανθρώπων…

Στην κατεύθυνση αυτή είναι χαρακτηριστικές οι αντιδράσεις στην τροπολογία που κατέθεσε ο ΣΥΡΙΖΑ για το σύμφωνο συμβίωσης. Η ομοφοβική προσέγγιση κρύβεται πίσω από μια δικαιολογία του τύπου “μα καλά, αυτό είναι τώρα το πρόβλημα της ελληνικής κοινωνίας;” Ή, παραλλαγή: “υπάρχουν άλλα, πιο σοβαρά θέματα να ασχοληθούμε, και μετά όταν λυθούν τα σοβαρά, θα ακολουθήσουν και αυτά”… Όποια κι αν είναι η δικαιολογία, η ουσία παραμένει η ίδια: η υποβάθμιση / υποτίμηση της σημασίας της οικουμενικότητας των ανθρώπινων δικαιωμάτων. Τα οποία δεν σαλαμοποιούνται ούτε λειτουργούν επιλεκτικά, α λα καρτ, ανάλογα με τη συγκυρία. Ειδικά μάλιστα όταν αρκετά από αυτά, στη χώρα μας, ήσαν ούτως ή άλλως, και πριν από την κρίση, εύθραυστα.

Τα παραδείγματα ουκ ολίγα, με τις γυναίκες να βρίσκονται στην πρώτη γραμμή των θυμάτων της κρίσης. Οι μισθολογικές, ιεραρχικές διαφορές στην εργασία, σε βάρος των γυναικών, επιδεινώθηκαν με την οικονομική κρίση. Παράλληλα η ανεργία κτυπά πρωτίστως τις γυναίκες, ιδιαίτερα τις νέες και τις πτυχιούχες. Οι τομείς που πλήττονται κατά κύριο λόγο σήμερα από τις μνημονιακές πολιτικές της κυβέρνησης είναι ακριβώς εκείνοι όπου απασχολούνται κατά κύριο λόγο γυναίκες: δημόσιος τομέας, εκπαιδευτικοί, καθαρίστριες. Σε αυτή την οικονομικού τύπου αρνητική εξέλιξη έρχεται να επικαθίσει και η επιστροφή στα πατριαρχικά στερεότυπα – η γυναίκα / μητέρα / σύζυγος / αδελφή παραμένει στα του οίκου της, για τα οποία είναι προορισμένη από τη φύση. Τα στερεότυπα αυτά σηματοδοτούν έναν πατερναλιστικό καπιταλισμό που συνιστά οπισθοδρόμηση σε σχέση με τις κατακτήσεις, εδώ και χρόνια, του γυναικείου κινήματος. Πρόκειται για μια “διόρθωση” των πραγμάτων, η οποία επιτελείται “φυσιολογικά”, από τη “δύναμη των πραγμάτων”. Όσες νόμισαν ότι εκτός του οίκου θα βρουν ευτυχία και αναγνώριση, πλανώνται. Οι αμείλικτοι νόμοι της αγοράς δείχνουν το δρόμο: μέσα στην οικία, στο πλαίσιο της οικογένειας, εκεί, και μόνο, είναι η θέση της γυναίκας.

Βρισκόμαστε δηλαδή μπροστά στην επιστροφή σε έναν πατριαρχικό καπιταλισμό που επιδιώκει την παγίωση προτύπων που ακυρώνουν τις κατακτήσεις του γυναικείου κινήματος – γεγονός που δεικνύει ότι οι αγορές ούτε ουδέτερες είναι ούτε αδιάφορες για τα κοινωνικά δικαιώματα. Επιθυμούν τις γυναίκες στη θέση ενός τρίτης τάξης, εφεδρικού εργατικού δυναμικού, χωρίς δικαίωμα λόγου, έγκλειστο και εξαρτημένο.

Οι αγορές έχουν άποψη και για μετά την κρίση. Άποψη πατριαρχική, οπισθοδρομική, συντηρητική. Και πάντως όχι ουδέτερη, όπως ευαγγελίζονται κάποιοι /ες, διόλου τυχαία βέβαια… Γιατί ο νεοφιλελευθερισμός δεν βλάπτει μόνο την εργασία αλλά και όλα τα κοινωνικά δικαιώματα… Όλα όσα δίνουν αξιοπρέπεια στον άνθρωπο… Εξ ου και η βαρβαρότητά του υπό τον μανδύα της λέξης “ελευθερία”.

*Η Ρένα Δούρου είναι βουλευτής ΣΥΡΙΖΑ, Β΄Αθήνων