της Katie
Ο Νέλσον Μαντέλα και η απίστευτη κληρονομιά του επαινέθηκαν σήμερα, κατά τη διάρκεια της επιμνημόσυνης δέησης προς τιμή του. Όμως, οι πράξεις αυτού του μεγάλου ηγέτη για τα δικαιώματα των γυναικών, και ειδικά το δικαίωμα στην έκτρωση, δεν έλαβαν την αναγνώριση που δικαιούνται.
Η δεξιά και οι ζηλωτές κατά της επιλογής πολύ εύκολα καταδικάζουν τον Μαντέλα για τις απόψεις, δηλώσεις και πολιτικές του υπέρ της επιλογής των γυναικών. Και καθώς η κριτική από πολλές από αυτές τις ομάδες μεταφράζεται αυτόματα σε τιμή, κατά την ταπεινή μου άποψη, θα πρέπει να τονίζουμε όλα όσα έκανε ο Μαντέλα για να ενδυναμώσει τις γυναίκες.
Ο Μαντέλα επαινούσε τις γυναίκες για τον ρόλο τους στον αγώνα ενάντια στο απαρτχάιντ και, σαν αληθινός διαθεματικός φεμινιστής, κατανόησε την άρρηκτη σχέση μεταξύ των αγώνων ενάντια σε διαφορετικές μορφές καταπίεσης. Μιλώντας στην πρώτη Εθνική Μέρα της Γυναίκας στη Ν. Αφρική το 1995, είπε:
Ως φόρο τιμής στις στρατιές γυναικών ενώπιών μας που καθοδηγούν τον αγώνα για δικαιοσύνη, οφείλουμε να αποτυπώσουμε στον υπέρτατο νόμο της χώρας αυστηρές αρχές που θα διαφυλάττουν τα δικαιώματα των γυναικών. Αυτό θα πρέπει να καταστεί πρωταρχική ευθύνη για τις ίδιες τις γυναίκες και ολόκληρη την κοινωνία […] Μαζί, έχουμε τη δύναμη να αλλάξουμε τη Ν. Αφρική προς το καλύτερο.
Διακήρυξε ότι η ελευθερία εξαρτάται από την ελευθερία των γυναικών, στο άνοιγμα της πρώτης βουλής το 1994:
Είναι ζωτικής σημασίας όλες οι δομές διακυβέρνησης, συμπεριλαμβανομένου και του ίδιου του προέδρου, να κατανοήσουν πλήρως αυτό: η ελευθερία δεν μπορεί να επιτευχθεί εκτός κι αν οι γυναίκες έχουν χειραφετηθεί από όλες τις μορφές καταπίεσης.
Τα λόγια του Μαντέλα συνοδεύονταν από πράξεις και πολιτικές. Πάνω από το ένα τρίτο του υπουργικού συμβουλίου που διόρισε ήταν γυναίκες. Σήμερα, οι γυναίκες αντιστοιχούν στο 44% των πολιτικών στη Ν. Αφρική. Ο Μαντέλα δημιούργησε την Επιτροπή για την Ισότητα των Φύλων, μια οργάνωση που χρησιμοποιεί την έρευνα, τη δημόσια εκπαίδευση, την ανάπτυξη πολιτικών, νομικές πρωτοβουλίες, την συνεχή παρακολούθηση και δικαστικά μέσα στον αγώνα για «μια κοινωνία ελεύθερη από την έμφυλη καταπίεση και όλες τις μορφές ανισότητας». Το Σύνταγμα που ο ίδιος ο Μαντέλα έφτιαξε προστατεύει τις γυναίκες από τις διακρίσεις, τον βιασμό και την ενδοοικογενειακή βία. Και, αντίθετα με τις ΗΠΑ, η Ν. Αφρική του Μαντέλα επικύρωσε το συνέδριο του ΟΗΕ για την εξάλειψη όλων των μορφών διάκρισης ενάντια των γυναικών (CEDAW). Ο Μαντέλα επίσης έθεσε σε εφαρμογή τον δωρεάν προγεννητικό και μεταγεννητικό έλεγχο σε μητέρες στο δημόσιο σύστημα υγείας και δωρεάν υγειονομική περίθαλψη στα παιδιά.
Και ο Μαντέλα μεταμόρφωσε τις ζωές των γυναικών μέσα από την προσήλωσή του στα αναπαραγωγικά δικαιώματα. Ο Νόμος για την Έκτρωση και την Στείρωση που είχε θέσει σε ισχύ η κυβέρνηση του απαρτχάιντ το 1975 απαγόρευε την έκτρωση. Προέβλεπε εξαιρέσεις σε περιπτώσεις που η υγεία ή η ζωή της γυναίκας ήταν σε κίνδυνο, υπήρχε υψηλός κίνδυνος για γενετική ανωμαλία ή η εγκυμοσύνη ήταν αποτέλεσμα βιασμού ή αιμομιξίας. Ο βιασμός και η αιμομιξία έπρεπε να αποδειχτούν, ενώ, σε κάθε περίπτωση, δύο γιατροί, κανένας εκ των οποίων δεν θα έκανε την επέμβαση, έπρεπε να εγκρίνουν τη διαδικασία. Όπως ήταν αναμενόμενο, αυτό είχε φοβερές συνέπειες. Σύμφωνα με το ινστιτούτο Guttmacher, «οι εισαγωγές σε γυναικολογικές πτέρυγες αυξήθηκε λόγω των γυναικών που παρουσιάζονταν με ατελείς και σηπτικές εκτρώσεις. Η μητρική νοσηρότητα και θνησιμότητα ως αποτέλεσμα σηπτικών εκτρώσεων επίσης αυξήθηκε… οι 1000 περίπου νόμιμες εκτρώσεις που τελούνταν στη Ν. Αφρική ετησίως αντιπροσώπευαν ένα μικρό κλάσμα από όλες τις υλοποιούμενες εκτρώσεις. Υπολογίζεται ότι ο αριθμός των παράνομων εκτρώσεων ήταν δραματικά μεγαλύτερος και κυμαίνεται από 120.000 με 250.000 ετησίως μεταξύ 1975 και 1996». Επίσης, καθόλα αναμενόμενα και τα ρατσιστικά αποτελέσματα: σύμφωνα με μια μελέτη του Medical Research Council του 1994 για τις μη ασφαλείς εκτρώσεις στη Ν. Αφρική, 99% των γυναικών που έλαβαν θεραπεία στα δημόσια νοσοκομεία για ατελείς εκτρώσεις ήταν μαύρες.
Όμως όλα αυτά άλλαξαν με τον νόμο του Μαντέλα για την Επιλογή Τερματισμού της Εγκυμοσύνης, το 1996, που απέσυρε τον νόμο του 1975 και έδινε σε όλες τις γυναίκες «το δικαίωμα να επιλέξουν εάν θα έχουμε μια έγκαιρη, ασφαλή και νόμιμη διακοπή της κύησης ανάλογα με τις ατομικές πεποιθήσεις τους». Οι ανήλικες δεν χρειάζεται να ενημερώσουν τους γονείς τους και δεν χρειάζεται επιπλέον ιατρική η νομική έγκριση. Θύματα βιασμού ή αιμομιξίας δεν χρειάζονται το έξτρα φορτίο του να πρέπει να αποδείξουν τη βία που υπέστησαν. Ο νόμος αναγνωρίζει «τις αξίες της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, την επίτευξη της ισότητας, της ασφάλειας του ατόμου, τον μη-ρατσισμό και μη σεξισμό, και την προώθηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ελευθεριών που αποτελούν τη βάση μιας δημοκρατικής Νότια Αφρική». Ο νόμος βρισκόταν μπροστά από τον καιρό του τόσο για την αναγνώριση της αυτονομίας –«το Σύνταγμα προστατεύει το δικαίωμα των ατόμων να κάνουν επιλογές σχετικά με την αναπαραγωγή, την ασφάλεια και τον έλεγχο πάνω στα σώματά τους»- όσο και στον τρόπο που πλαισίωνε την έκτρωση ως ένα ζήτημα υγειονομικής περίθαλψης και ευθύνης του κράτους:
Τόσο οι γυναίκες όσο και οι άντρες έχουν το δικαίωμα να είναι ενημερωμένοι/ες και να έχουν πρόσβαση στις ασφαλείς, αποτελεσματικές, φτηνές και αποδεκτές μεθόδους ρύθμισης της γονιμότητας της επιλογής τους, και οι γυναίκες έχουν το δικαίωμα πρόσβασης σε κατάλληλες υπηρεσίες υγείας ώστε να διασφαλίζεται η ασφαλής εγκυμοσύνη και γέννα·
… Η απόφαση να κάνουν παιδιά είναι θεμελιώδους σημασίας για τη σωματική, ψυχολογική και κοινωνική υγεία των γυναικών και η καθολική πρόσβαση σε υπηρεσίες αναπαραγωγικής υγείας περιλαμβάνει τον οικογενειακό προγραμματισμό και την αντισύλληψη, τη διακοπή της εγκυμοσύνης, καθώς και τη σεξουαλική διαπαιδαγώγηση και τα συμβουλευτικά προγράμματα και υπηρεσίες·
… Το κράτος έχει την ευθύνη να παρέχει υπηρεσίες αναπαραγωγικής υγείας σε όλους και όλες, καθώς και να παρέχει ασφαλείς συνθήκες υπό τις οποίες το δικαίωμα της επιλογής μπορεί να ασκηθεί χωρίς φόβο ή βλάβη.
Το Σύνταγμα του 1996, ενέκρινε ρητά την ισότητα για τις γυναίκες και την ελευθερία από τις διακρίσεις που βασίζονται όχι μόνο στη φυλή ή το «χρώμα», αλλά και στο φύλο και, κυρίως, στην εγκυμοσύνη. Επίσης, εγγυάται ότι «όλοι και όλες έχουν το δικαίωμα στη σωματική και ψυχολογική ακεραιότητα, που περιλαμβάνει και το δικαίωμα στη λήψη αποφάσεων σχετικά με την αναπαραγωγή» και «στην ασφάλεια και στον έλεγχο πάνω στο σώμα τους».
Σε έναν λόγο που εκφώνησε το 1993, η διαθεματική αντιμετώπισή του ήταν σαφής:
Η κανονική κατάσταση για την ανθρώπινη ύπαρξη είναι η δημοκρατία, η δικαιοσύνη, η ειρήνη, ο μη ρατσισμός, ο μη σεξισμός, η ευημερία για όλους και όλες, ένα υγιές περιβάλλον και η ισότητα και αλληλεγγύη μεταξύ των λαών.
Αν θέλουμε να τιμήσουμε την κληρονομιά του Μαντέλα, πρέπει να γνωρίζουμε και να συνεχίσουμε του διαφορετικούς αλλά αλληλοσυνδεόμενους αγώνες ενάντια στον ρατσισμό, τις ταξικές διακρίσεις, τον ιμπεριαλισμό και τον σεξισμό για τους οποίους αγωνίστηκε.
Μετάφραση: Δήμητρα Σπανού
Πηγή: feministing
