επιμέλεια Τζώρτζης Ρούσσος
Με τη μητρότητα θα ασχοληθεί σε αυτή τη σελιδα σήμερα ο «Εργασιακός Σύμβουλος» της «Εφ.Συν.». Θα πρέπει κατ’ αρχάς να ειπωθεί ότι το πλαίσιο προστασίας της μητρότητας σχηματοποιείται γύρω από τις έννοιες άδεια, απαγόρευση απόλυσης και μέτρα για την προστασία των εργαζόμενων γυναικών σε κατάσταση λοχείας και γαλουχίας. Σύμφωνα λοιπόν με τις έννοιες της εργατικής νομοθεσίας:
α. Εγκυος εργαζόμενη: Κάθε εργαζόμενη γυναίκα που βρίσκεται σε κατάσταση εγκυμοσύνης και έχει πληροφορήσει τον εργοδότη της για την κατάστασή της.
β. Λεχώνα εργαζόμενη: Κάθε εργαζόμενη γυναίκα που διανύει το στάδιο μετά τον τοκετό, για χρονικό διάστημα μέχρι δύο μηνών.
γ. Γαλουχούσα εργαζόμενη: Κάθε εργαζόμενη γυναίκα που γαλουχεί για χρονικό διάστημα μέχρι ένα έτος από τον τοκετό.
Σε σχέση με τις άδειες οι γυναίκες που απασχολούνται σε οποιονδήποτε εργοδότη με σχέση εργασίας ιδιωτικού δικαίου, αορίστου ή ορισμένου χρόνου, δικαιούνται, ανεξάρτητα από εθνικότητα, ιδιότητα (υπάλληλος ή εργάτρια), τον χρόνο εργασίας στον εργοδότη τους, να λάβουν άδεια τοκετού και λοχείας, συνολικής διάρκειας 17 εβδομάδων, δηλαδή 119 ημέρες, προσκομίζοντας στον εργοδότη τους πιστοποιητικό γιατρού που να βεβαιώνει την πιθανή ημέρα του τοκετού. Απ’ αυτές οι 56 ημέρες θα χορηγούνται υποχρεωτικά πριν από την πιθανή ημερομηνία τοκετού και οι υπόλοιπες 63 μετά τον τοκετό.
Επίσης, η μητέρα που είναι ασφαλισμένη στο ΙΚΑ-ΕΤΑΜ και εργάζεται με σχέση εργασίας ορισμένου ή αορίστου χρόνου σε επιχειρήσεις ή εκμεταλλεύσεις μετά τη λήξη της άδειας λοχείας και της ισόχρονης προς το μειωμένο ωράριο άδειας, δικαιούται να λάβει ειδική άδεια προστασίας μητρότητας 6 μηνών.
Αν δεν κάνει χρήση της προβλεπόμενης από την ΕΓΣΣΕ ισόχρονης προς το μειωμένο ωράριο άδειας, η μητέρα δικαιούται αμέσως μετά τη λήξη της άδειας λοχείας την ως άνω ειδική άδεια προστασίας της μητρότητας, στη συνέχεια δε και μειωμένο ωράριο.
Κατά τη διάρκεια της ειδικής άδειας, ο ΟΑΕΔ υποχρεούται να καταβάλλει στην εργαζόμενη μητέρα μηνιαίως ποσό ίσο με τον κατώτερο μισθό, καθώς και αναλογία δώρων εορτών και επιδόματος αδείας. Σε περίπτωση απασχόλησης μέχρι και 4 ώρες ημερησίως ή μέχρι 13 ημέρες τον μήνα κατά τη διάρκεια του εξαμήνου που προηγείται της άδειας κυοφορίας, το καταβαλλόμενο από τον ΟΑΕΔ ποσό ισούται με το μισό του καθοριζόμενου κατώτερου μισθού.
Θα πρέπει, τέλος, να σημειωθεί ότι οι μητέρες εργαζόμενες δικαιούνται, για χρονικό διάστημα τριάντα μηνών από τη λήξη της άδειας τοκετού (δηλαδή 9 εβδοµάδες µετά τον τοκετό), είτε να προσέρχονται αργότερα στην εργασία τους, είτε να αποχωρούν νωρίτερα κατά μία ώρα κάθε ημέρα. Την άδεια απουσίας για λόγους φροντίδας του παιδιού δικαιούται και ο πατέρας, εφόσον δεν κάνει χρήση αυτής η εργαζόμενη μητέρα, προσκομίζοντας στον εργοδότη του σχετική βεβαίωση του εργοδότη της μητέρας του παιδιού.
Το δικαίωμα καθυστερημένης προσέλευσης ή πρόωρης αποχώρησης της μητέρας και εναλλακτικά του πατέρα για τη φροντίδα του παιδιού έχουν και οι θετοί γονείς παιδιού ηλικίας ώς 6 ετών, υπό τους ίδιους ως άνω όρους των φυσικών γονέων και χρονική αφετηρία την υιοθεσία.
Εργαζόμενη
Μητέρα και αποδοχές
Δεν μπορεί να συνοδεύεται με μείωση αποδοχών η άσκηση των δικαιωμάτων της εγκύου. Σύμφωνα με την εργατική νομοθεσία, η προσαρμογή των συνθηκών εργασίας ή και του χρόνου εργασίας, η μετακίνηση από νυκτερινή εργασία σε θέση εργασίας ημέρας και η αλλαγή θέσης εργασίας σε καμία περίπτωση δεν συνεπάγονται απώλεια των πάσης φύσεως αποδοχών ή άλλων δικαιωμάτων που απορρέουν από τη σύμβαση ή από τη σχέση εργασίας. Στις περιπτώσεις απαλλαγής της εγκύου από την εργασία, ο φορέας ασθένειας καταβάλλει στην ασφαλισμένη «ειδικό επίδομα μητρότητας» για όλο το διάστημα της απουσίας της. Εάν από τη νομοθεσία που διέπει τον φορέα ασθένειας δεν προβλέπεται η χορήγηση επιδομάτων λόγω αποχής από την εργασία, «ειδικό επίδομα μητρότητας» καταβάλλει στην εργαζόμενη ο ίδιος ο εργοδότης.
Επίσης, η χορήγηση της άδειας μητρότητας δεν συνεπάγεται απώλεια των πάσης φύσεως δικαιωμάτων που απορρέουν από τη σύμβαση ή από τη σχέση εργασίας. Πάντως, το ειδικό επίδομα μητρότητας και το επίδομα μητρότητας εξασφαλίζουν στην εργαζόμενη αποδοχές τουλάχιστον ίσες με αυτές που θα ελάμβανε σε περίπτωση αποχής της από την εργασία λόγω αναρρωτικής αδείας.
Εργοδότης
Μειωμένο ωράριο αντί άδειας με αποδοχές
Θα πρέπει να συναινέσει ο εργοδότης προκειμένου χορηγηθεί στη μητέρα εργαζόμενη μειωμένο ωράριο αντί της ισόχρονης άδειας με αποδοχές. Σύμφωνα με τον νόμο, η εργαζόμενη δικαιούται με αίτησή της να ζητήσει το μειωμένο ωράριο εναλλακτικά ως συνεχόμενη ισόχρονη άδεια με αποδοχές, εντός της χρονικής περιόδου κατά την οποία δικαιούται μειωμένο ωράριο για τη φροντίδα του παιδιού.
Δηλαδή αντί για χρονικό διάστημα 30 μηνών (ή 130 εβδομάδων) να προσέρχεται ή να αποχωρεί 1 ώρα νωρίτερα από την εργασία της. Με αυτό το σύστημα η μητέρα που εργάζεται μπορεί να λείψει συνολικά για 650 ώρες αν εργάζεται 5 ημέρες την εβδομάδα. Αυτό στην πράξη σημαίνει απουσία για 81 πλήρεις ημέρες, αν αθροιστούν οι ώρες και διαιρεθούν σε 8ωρα.
Εναλλακτικά πάντως, και εφόσον συναινέσει ο εργοδότης, το ημερήσιο ωράριο της μητέρας μπορεί να ορίζεται μειωμένο κατά δύο ώρες ημερησίως για τους πρώτους 12 μήνες και κατά μία ώρα για 6 επιπλέον μήνες. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι τα σχετικά δικαιώματα μπορεί να έχει και ο πατέρας εφόσον η μητέρα δεν θέλει να κάνει χρήση του δικαιώματός της.
Μισθοδοσία
Χρειάστηκε η συνδρομή του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους προκειμένου να αποδεχτεί η διοίκηση να πράξει αυτά που ορίζει ο νόμος. Ετσι, έπειτα από γνωμοδότηση του ΝΣΚ, η ειδική παροχή μητρότητας του άρθρου 142 του Ν.3655/2008, η οποία χορηγείται από τον ΟΑΕΔ σε εργαζόμενες μητέρες, ασφαλισμένες του ΙΚΑ-ΕΤΑΜ κατά τη διάρκεια της εξάμηνης ειδικής άδειας προστασίας της μητρότητας, αποτελεί μεν εισόδημα εκ μισθωτών υπηρεσιών, αλλά απαλλάσσεται από κάθε φόρο. Η ομόφωνη αυτή απόφαση του ΝΣΚ στηρίχθηκε στη νομοθεσία που διέπει τον ΟΑΕΔ, η οποία ορίζει ρητά ότι απαλλάσσονται από κάθε φόρο ή τέλη χαρτοσήμου και γενικά από κρατήσεις για το Δημόσιο και για τρίτους οι κάθε φύσης παροχές του ΟΑΕΔ, οι αιτήσεις που υποβάλλονται για την απονομή των παροχών αυτών, καθώς και οι διοικητικές ή δικαστικές και εξώδικες πράξεις για την αναγνώριση ή πραγματοποίησή τους.
Νομολογία
Ακόμη και αν δεν υφίσταται γνώση για την εγκυμοσύνη της εργαζόμενης, απαγορεύεται ρητά στον εργοδότη να απολύσει τη σε κατάσταση εγκυμοσύνης εργαζόμενή του. Τα ελληνικά δικαστήρια δεν δέχονται ως δικαιολογία ότι δεν γνώριζε την εγκυμοσύνη και καταδικάζουν τον εργοδότη να απασχολεί την έγκυο που απέλυσε. Τα δικαστήρια στέκονται στο γράμμα του νόμου που απαγορεύει και θεωρεί απολύτως άκυρη την απόλυση εργαζόμενης κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης της, εκτός αν υπάρχει σπουδαίος λόγος γι’ αυτό. Επίσης απαγορεύεται ρητά και είναι απολύτως άκυρη η απόλυση της εργαζοµένης για χρονικό διάστηµα ενός έτους από την ηµέρα του τοκετού ή για διάστηµα 15 µηνών για τις γυναίκες που κάνουν χρήση της ειδικής παροχής προστασίας µητρότητας του άρθρου 142 του Νόµου 3655/2008. Πάντως ο εργοδότης, για να απολύσει έγκυο, θα πρέπει να έχει και να αποδείξει ενώπιον των δικαστών ότι υπήρχε σπουδαίος λόγος (π.χ. διάλυση επιχείρησης, διάπραξη αξιόποινης πράξης κ.λπ.). Ως σπουδαίος λόγος δεν μπορεί όμως σε καμιά περίπτωση να θεωρηθεί η ενδεχόμενη μείωση της απόδοσης της εργασίας της εγκύου που οφείλεται στην εγκυμοσύνη. Σε περίπτωση καταγγελίας της σύμβασης εργασίας για σπουδαίο λόγο, ο εργοδότης οφείλει να αιτιολογήσει γραπτά και επαρκώς την καταγγελία και να προβεί σε σχετική κοινοποίηση προς τις αρμόδιες υπηρεσίες της Επιθεώρησης Εργασίας.
Πηγή: Εφημερίδα των Συντακτών
