του Γιάννη Κοντού
Κόρη θυμάτων του Ολοκαυτώματος, πολιτική ακτιβίστρια, υπέρμαχος των δικαίων των Παλαιστινίων, η εύψυχη 90χρονη Γερμανοεβραία Hedy Epstein αποτελεί την ενσάρκωση της ηθικής και πολιτικής συνείδησης. Πριν από μια βδομάδα συνελήφθη στο Μιζούρι κατά τη διάρκεια διαδήλωσης εναντίον της δολοφονίας του άοπλου μαύρου έφηβου Michael Brown από τον λευκό αστυνομικό Darren Wilson στο Φέργκιουσον του Μιζούρι στις 9 Αυγούστου. Το γεγονός αυτό υπήρξε η αφορμή της τηλεφωνικής μας συνομιλίας μαζί της.
Αισθάνεστε ειρηνεμένη με τον εαυτό σας;
Αισθάνομαι ειρηνεμένη με τον εαυτό μου, όταν νιώθω ότι κάνω το σωστό. Αυτή τη χρονική στιγμή το σωστό είναι να συμπαραστέκομαι στους ανθρώπους του Φέργκιουσον, να συμπαραστέκομαι στους ανθρώπους στη Γάζα, να συμπαραστέκομαι σε όσους καταπιέζονται. Κι όταν το κάνω, νιώθω πως κάνω το σωστό. Τότε νιώθω ειρηνεμένη, αν αυτό είναι δυνατό. Γιατί ο πόνος που αισθάνομαι για τους ανθρώπους που βιώνουν την καταπίεση είναι τεράστιος.
Μπορεί να υπάρξει ειρήνη, στο Φέργκιουσον και σε παγκόσμιο επίπεδο;
Ο ρατσισμός κι η καταπίεση απέναντι στους φτωχούς, και κυρίως τους έγχρωμους, πρέπει να σταματήσει. Και πρέπει να το δουλέψουμε αυτή τη στιγμή. Μπορεί να υλοποιηθεί, αν όλοι κάνουμε αυτό που μας αναλογεί.
Διαδηλώνετε για διάφορους δίκαιους σκοπούς επί πολλές δεκαετίες. Τι σας ώθησε να βγείτε στο δρόμο κατ’ αρχήν;
Όπως ξέρεις, γεννήθηκα στη Γερμανία, όπου έζησα μέχρι την άνοδο του ναζιστικού καθεστώτος από το 1933 μέχρι το 1939, οπότε και ευτύχησα να μεταφερθώ στην Αγγλία. Αλλά οι γονείς μου κι άλλα μέλη της οικογένειας πέθαναν στο Άουσβιτς. Στην Αγγλία, ως έφηβη, νομίζω ότι απέκτησα την πολιτική μου εκπαίδευση κι αυτό που έμαθα εκεί ήταν ότι πρέπει να αντιδράς, όταν αντιλαμβάνεσαι πως άλλοι πονάνε, βλάπτονται, υφίστανται διακρίσεις. Και ξέρω από πρώτο χέρι τι σημαίνει αυτό. Δεν μπορώ, λοιπόν, να μείνω αδρανής. Γιατί, αν μείνω, θα είμαι συνένοχη με τους καταπιεστές κι αυτό θα με κάνει εξίσου ένοχη. Δε θα μπορούσα να ζήσω με τον εαυτό μου, αν έμενα αδρανής. Γι’ αυτό πρέπει να είμαι έξω κάνοντας το λίγο που μπορώ.
Έχετε επισκεφτεί τη Δυτική Όχθη πολλές φόρες ανά τα χρόνια και πρόσφατα συνυπογράψατε την ανοιχτή επιστολή/ διακήρυξη επιζησάντων του Ολοκαυτώματος και απογόνων τους, όπου καταδικάζεται η πολιτική του ισραηλινού κράτους εναντίον των Παλαιστινιακών Περιοχών. Πώς θα μπορούσε να τερματιστεί αυτός ο πόλεμος μακροπρόθεσμα;
Μόνο αν όσοι εμπλέκονται το εννοούν πραγματικά και δουλέψουν σκληρά γι’ αυτό. Αλλά δεν μπορείς να λες ότι «θέλω ειρήνη» και να μην κάνεις τίποτα, ώστε αυτή να υλοποιηθεί. Οι λέξεις είναι πολύ φτηνές, η δράση μετράει.
Έχετε υπάρξει αποδέκτρια απαξιωτικής κριτικής, εξαιτίας των κατά καιρούς επιλογών σας. Σας έχουν, μεταξύ άλλων, αποκαλέσει «Εβραία που μισεί τον εαυτό της», «πλαστή επιζήσασα του Ολοκαυτώματος», «εγωκεντρική». Θα θέλατε να απαντήσετε σε κάποιους από αυτούς τους χαρακτηρισμούς;
Με κριτικάρουν επί πολλά χρόνια. Αυτό, όμως, δε θα με σταματήσει να πράττω ό,τι θεωρώ σωστό. Έχω αποκληθεί «Εβραία που μισώ τον εαυτό μου». Δεν τον μισώ. Είμαι αυτή που είμαι. Οι Ισραηλινοί με έχουν αποκαλέσει «τρομοκράτισσα», «κίνδυνο για την ασφάλεια». Με είχαν υπό κράτηση επί πέντε ώρες, όταν προσπαθούσα να αναχωρήσω από το αεροδρόμιο Μπεν Γκουριόν το 2004. Με έγδυσαν, με υπέβαλαν σε σωματικό έλεγχο κι όταν ρώτησα «γιατί», μου είπαν επειδή είμαι «τρομοκράτισσα» και «κίνδυνος για την ασφάλεια». Αναστατώθηκα πολύ για ό,τι μου συνέβη εκείνη τη στιγμή, γιατί αυτό που υπέστην είναι ασυγχώρητο για τον καθένα. Η άμεση αντίδρασή μου ήταν πως δεν πρόκειται να επιστρέψω ποτέ. Σε λιγότερο, όμως, από έξι μήνες ήμουν πίσω στα Κατεχόμενα Παλαιστινιακά Εδάφη. Έχω επιστρέψει συνολικά τέσσερις φορές. Πέντε φορές έχω προσπαθήσει να πάω στη Γάζα, αλλά δεν το έχω καταφέρει. Αλλά ίσως κάποια μέρα καταφέρω να βρεθώ σε ό,τι έχει απομείνει από τη Γάζα, και με όσους έχουν επιβιώσει από τον τρόμο που συνεχίζει να κυριαρχεί εκεί.
Ποιοι άνθρωποι σας έχουν διαμορφώσει ως προσωπικότητα;
Η πρώτη επιρροή υπήρξαν οι γονείς μου. Με δίδαξαν ότι δεν υπάρχουν κακοί άνθρωποι, κακοί Εβραίοι ή Χριστιανοί. Υπάρχουν άνθρωποι που διαπράττουν το κακό. Με δίδαξαν, ακόμη, να μη μισώ όσους ίσως είναι διαφορετικοί από μένα και να μην τους καταδικάζω, επειδή μπορεί να έχουν κάνει περισσότερα από ένα κακά. Να είμαι ανοιχτή και να τους δέχομαι στη ζωή μου.
Παρά την προχωρημένη ηλικία σας, παραμένετε ενεργή σε διάφορα μέτωπα. Πώς το καταφέρνετε, αλήθεια; Αν ποτέ έφτανα στην ηλικία σας, αμφιβάλλω αν θα το μπορούσα, διατηρώντας, παράλληλα, καθαρό μυαλό.
Πρώτα απ’ όλα θα ήθελα να σου προτείνω να μη σκέφτεσαι αρνητικά σχετικά με αυτό το ζήτημα. Σίγουρα μπορείς να φτάσεις τα 90 και να είσαι ενεργός. Μη θεωρείς ότι επειδή είσαι 90 πρέπει να κάθεσαι σπίτι και να μένεις άπραγος. Όχι. Όσο μπορείς να κάνεις αυτό που θεωρείς σημαντικό για σένα, συνέχισε να το κάνεις. Κι όταν συνεχίζεις να το κάνεις, η ζωή θα σου επιτρέψει να παραμένεις διανοητικά και βιολογικά υγιής. Κάτι ακόμα που χρειάζεσαι είναι η υποστήριξη της οικογένειάς σου κι αυτό έχω. Έχω υπέροχους φίλους, που στέκονται δίπλα μου και πίσω από μένα.
Πώς συμφιλιωθήκατε με το θάνατο, αν μου επιτρέπεται η ερώτηση;
Κατά τη διάρκεια του πολέμου (σημ.: του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου), όταν δεν είχα νέα από τους γονείς μου, απλώς συνέχισα να απωθώ την πιθανότητα να μη βρίσκονται πλέον στη ζωή και να περιμένω μέχρι να τελειώσει ο πόλεμος. Ο πόλεμος τέλειωσε κι εξακολουθούσα να μην έχω μάθει κάτι, κανένα ίχνος ζωής, κι έπαιξα ένα ψυχολογικό παιχνίδι με τον εαυτό μου. Δεν μπορούσα να παραδεχτώ ότι δεν είχα πλέον γονείς, ότι δεν είχα οικογένεια. Έτσι το 1980, όταν πήγα στην Ευρώπη για να επισκεφτώ τα διάφορα στρατόπεδα συγκέντρωσης, όπου είχαν βρεθεί οι γονείς μου, το τελευταίο στρατόπεδο που επισκέφτηκα ήταν εκείνο του Άουσβιτς. Όταν, λοιπόν, στάθηκα στο σημείο, όπου έφταναν τα βαγόνια κι ο γιατρός Μένγκελε με τη συνοδεία του αποφάσιζαν ποιος θα ζούσε και ποιος θα πέθαινε, ήταν εκείνη τη στιγμή, το Σεπτέμβρη του 1980, που επιτέλους μπόρεσα να πω: «Δεν υπάρχει περίπτωση να έχουν επιζήσει οι γονείς μου κι άλλα μέλη της οικογένειάς μου». Κι έπρεπε να το πω πολλές φορές και δυνατά, για να το ακούσω και να το πιστέψω. Ήταν ένας τρόπος για να επιβιώσω.
Μια τελευταία, ίσως πιο ανάλαφρη, ερώτηση. Πώς περνάτε συνήθως τις μέρες σας;
Το πρώτο πράγμα που κάνω μόλις σηκωθώ είναι να βγω έξω και να περπατήσω. Έπειτα γυρνώ σπίτι, κάνω ένα ντους, παίρνω πρωινό, κι η μέρα μου ξεκινά. Δεν είναι κάθε μέρα η ίδια. Αυτή τη βδομάδα (σημ.: την προηγούμενη), οι μέρες μου υπήρξαν πολύ διαφορετικές, αφότου επέστρεψα τη Δευτέρα το βράδυ σπίτι μου μετά τη σύλληψή μου. Το τηλέφωνό μου δεν έπαψε να χτυπά. Έδωσα τηλεφωνικές συνεντεύξεις, ζωντανές συνεντεύξεις, σε πέντε λεπτά κάποιος δημοσιογράφος από γερμανικό Μ.Μ.Ε. θα έρθει σπίτι μου για μαγνητοσκοπημένη συνέντευξη, ενώ έχω και δυο ακόμη προγραμματισμένες για την Κυριακή το απόγευμα. Κι αυτό είναι κάπως ασυνήθιστο! Δεν περνώ έτσι τη ζωή μου συνήθως και πολλά έχουν μείνει πίσω. Δεν μπορώ, όμως, να κάθομαι άπραγη στην πολυθρόνα μου. Υπάρχουν πράγματα να κάνω και θα τα κάνω όσο μπορώ καλύτερα.
Η Hedy Epstein διατηρεί προσωπικό ιστότοπο (εδώ), μέσω του οποίου μπορείτε να αντλήσετε περισσότερες πληροφορίες για τη ζωή και τις δράσεις της, καθώς και να έρθετε σε επαφή μαζί της.
Η συνέντευξη πραγματοποιήθηκε τηλεφωνικά την Παρασκευή 22 Αυγούστου.
Πηγή: εναντιοδρομίες
