του Γιάννη Κοντού
Ένας μήνας συμπληρώνεται στις 27 Ιουνίου από τη μέρα που για πρώτη φορά μια μικρή ομάδα πολιτών συγκεντρώνεται στο Πάρκο Γκεζί, κοντά στην ιστορική πλατεία Ταξίμ, την «καρδιά» της Κωνσταντινούπολης, για να αποτρέψει τη σχεδιαζόμενη από την κυβέρνηση Ερντογάν μετατροπή του σε εμπορικό κέντρο. Ό,τι ξεκίνησε ως μια φαινομενικά περιορισμένης εμβέλειας περιβαλλοντική κινητοποίηση, σταδιακά εξελίσσεται σε μαζικές, και συχνά βίαιες, διαδηλώσεις με ευρύτερα αιτήματα σε σχεδόν όλη τη χώρα επί πολλές βδομάδες. Η αστυνομική καταστολή, βάναυση. Ο απολογισμός, 4 νεκροί, 3 διαδηλωτές κι ένας αστυνομικός που έπεσε από μια γέφυρα στα Άδανα κυνηγώντας διαδηλωτές, χιλιάδες τραυματίες και τουλάχιστον 10 άτομα που έχασαν μερικώς την όρασή τους, έπειτα από αστυνομικές επιθέσεις με πλαστικές σφαίρες και δακρυγόνα.
Ποιο είναι, όμως, το προφίλ των νεαρών διαδηλωτών και τα αιτήματά τους; Ποιοι είναι οι βαθύτεροι λόγοι μιας εξέγερσης που μπορεί, προς το παρόν, να έχει καταλαγιάσει, αλλά κάθε άλλο παρά έχει τερματιστεί; Ποιος είναι ο ρόλος των διαδικτυακών μέσων κοινωνικής δικτύωσης, όπως το facebook και το twitter; Πώς αποτιμάται η συμμετοχή των γυναικών στις κινητοποιήσεις; Πώς θα εξελιχθεί η κατάσταση από εδώ και στο εξής; Για όλα αυτά, και για πολλά άλλα, συζητάμε με την Τουρκάλα, πανεπιστημιακό Εζρά Ερτζάν Μπιλγκίτς, λέκτορα στο Πανεπιστήμιο Μπιλγκί της Κωνσταντινούπολης, η οποία διεξήγαγε μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα επιστημονική έρευνα σχετικά με το προφίλ των νεαρών διαδηλωτών, κατά τη διάρκεια των πρώτων ημερών της εξέγερσης.
Τι σας ώθησε αρχικά να διεξαγάγετε την έρευνα σχετικά με τους νεαρούς διαδηλωτές στο Πάρκο Γκεζί; Μπορείτε να αναλύσετε τη μεθοδολογία που χρησιμοποιήθηκε, τις δυσκολίες που συναντήσατε και την υποδοχή της έρευνας, τόσο από τους ίδιους τους διαδηλωτές, όσο και από τα Μ.Μ.Ε. και τους συναδέλφους σας; Αντιπροσωπεύετε τον τύπο του κοινωνικά ενεργού ακαδημαϊκού;
Είμαι λέκτορας στο Τμήμα Μ.Μ.Ε. και Επικοινωνιακών Συστημάτων του Πανεπιστημίου Μπιλγκί της Κωνσταντινούπολης. Διδάσκω μαθήματα, όπως κοινωνιολογία της τηλεόρασης, πολιτική οικονομία των Μ.Μ.Ε, πολιτισμό, επικοινωνία και κοινωνία και άλλα. Ο κύριος λόγος που με ώθησε να διεξαγάγω αυτή την έρευνα είναι η άγνοια των τουρκικών τηλεοπτικών καναλιών. Μέχρι την έκτη μέρα της εξέγερσης, τα τηλεοπτικά κανάλια ήταν βουβά. Δεν είχαν μεταδώσει τη λαϊκή αναταραχή και αγνοούσαν τη βάναυση αστυνομική καταστολή εναντίον ειρηνικών διαδηλωτών. Το γεγονός ότι τα κατεστημένα Μ.Μ.Ε. δεν κάλυπταν τα γεγονότα, έκανε την ανάγκη της πληροφόρησης πολύ σημαντική. Υπήρχαν εικασίες σχετικά με τους διαδηλωτές και μια επείγουσα ανάγκη να παραχθούν πληροφορίες για το ποιοι ήταν αυτοί οι άνθρωποι. Γι’ αυτό ζήτησα από την συνάδελφό μου Ζεχρά Καφκασλί αν συμφωνούσε να συνεργαστούμε σε μια διαδικτυακή έρευνα. Πραγματοποιήσαμε μια διερευνητική προσπάθεια. Απευθυνθήκαμε στα άτομα μέσω facebook και twitter χρησιμοποιώντας την τεχνική snowball. Το διαδικτυακό ερωτηματολόγιό μας απαντήθηκε από ακριβώς 3.008 άτομα μέσα σε 20 ώρες. Δράσαμε πολύ γρήγορα, ανακοινώνοντας τα προκαταρκτικά αποτελέσματα. Το ενδιαφέρον των Μ.Μ.Ε. ήταν τεράστιο, γιατί υπήρχε ανάγκη για αξιόπιστη πληροφόρηση, Οι συνάδελφοί μας μας συνεχάρησαν για τα ακαδημαϊκά μας αντανακλαστικά. Δεν αντιπροσωπεύω κάτι. Ήθελα απλώς να παραγάγω πληροφόρηση, τόσο για την κοινή γνώμη, όσο και από ακαδημαϊκή περιέργεια.
Σε μια πρόσφατη συνέντευξη στην εφημερίδα Χουριέτ, δηλώσατε ότι οι διαδηλώσεις διέλυσαν το μύθο της απολίτικης νεολαίας. Ποιο είναι το προφίλ των νεαρών διαδηλωτών, οι στόχοι και η πολιτική τους τοποθέτηση;
H τουρκική νεολαία μόλις πολιτικοποιήθηκε μετά το πραξικόπημα του 1980. Ζητούν συμμετοχική δημοκρατία, γιατί δεν τους ικανοποιούν οι πρακτικές της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας πλέον. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας, αυτοί που συμμετείχαν στις διαδηλώσεις εξαιτίας του πολιτικού κινήματος, με το οποίο ταυτίζονται, αντιπροσωπεύουν μόλις το 7.7% των ακτιβιστών. Δεν έχουν πολιτική ταύτιση, αλλά, παρόλα αυτά, χρησιμοποιούν νόμιμα το δημοκρατικό τους δικαίωμα να διαδηλώνουν εναντίον τόσο της τοπικής, όσο και της εθνικής κυβέρνησης. Αυτό αποτελεί πολιτική συμμετοχή. Το 81.2% των συμμετεχόντων στην έρευνα αυτοπροσδιορίζονται ως «αναζητητές της ελευθερίας», ακολουθούμενο από ένα 64.5%, για το οποίο η επιλογή «κοσμικός» είναι «απολύτως αποδεκτή». Το 54.5% του δείγματος επισήμανε την επιλογή «είμαι απολίτικος-η» ως «μη αποδεκτή».
Ό,τι ξεκίνησε ως μια ειρηνική περιβαλλοντική κινητοποίηση, σταδιακά εξελίχθηκε σε μια εξέγερση σε εθνικό επίπεδο, συχνά παίρνοντας βίαιες μορφές. Ποιοι, κατά τη γνώμη σας, είναι οι βαθύτεροι λόγοι αυτής της εξέγερσης;
Στην Τουρκία, η σπέκουλα για την κτηματομεσιτική αγορά αποτελεί επέκταση του καπιταλισμού του κυβερνώντος κόμματος. Ιδιωτικοποιούν ακόμη και δημόσιους χώρους, προκειμένου να χτίσουν εμπορικά κέντρα. Στην τελική, οι διαδηλωτές βρίσκονται εδώ για να διεκδικήσουν τους δημόσιους χώρους τους. Γι’ αυτό νομίζω ότι φυσιολογικά έχουν αντικαπιταλιστικό λόγο. Εξάλλου, η κυβέρνηση του ΑΚΡ (Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης) συστηματικά αρνείται να ανταποκριθεί στις ανάγκες των ανθρώπων που δεν ψήφισαν αυτό το κόμμα, αρνείται να ακούσει τη φωνή των ανθρώπων που δεν την εξέλεξαν. Η κυβέρνηση δεν υποστηρίζει και δεν ανταποκρίνεται στο αίτημα των ανθρώπων για συμμετοχική δημοκρατία. Οι άνθρωποι έχουν μπουχτίσει από την αυταρχική συμπεριφορά τόσο του πρωθυπουργού, όσο και της κυβέρνησης. Επιπλέον, δεν εμπιστεύονται τη δικαστική εξουσία, ούτε και τα Μ.Μ.Ε. πλέον. Και οι δύο αυτοί θεσμοί είναι χειραγωγήσιμοι από την κυβέρνηση.
Σε αντίθεση με την, τουλάχιστον αρχική, σιωπή των κατεστημένων Μ.Μ.Ε., τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, κυρίως το facebook και το twitter, άνθησαν, προσφέροντας τόσο άμεση πληροφόρηση, όσο και διευκολύνοντας το συντονισμό των εξεγερμένων. Πώς ερμηνεύετε το ρόλο τους και πώς αποτιμάτε τη σημασία τους;
Αυτό είναι η πολιτική οικονομία. Τα αμοιβαία συμφέροντα ανάμεσα στην κυβέρνηση και τους ιδιοκτήτες των Μ.Μ.Ε. μόλις αποκαλύφθηκαν. Κανείς δεν εκπλήσσεται από τη σιωπή των κατεστημένων Μ.Μ.Ε. Η σιωπή ίσως θα μπορούσε να γίνει κάπως αποδεκτή. Αλλά η σκόπιμη παραπληροφόρηση είναι το χειρότερο και στις μέρες μας όχι μόνο τα κατεστημένα τηλεοπτικά κανάλια, αλλά και οι εφημερίδες είναι γεμάτες παραπληροφόρηση. Το facebook και το twitter έπαιξαν τεράστιο ρόλο στην οργάνωση και την εξάπλωση των διαδηλώσεων. Στην πραγματικότητα, μια απλή, αλλά όχι απλουστευτική, απάντηση θα ήταν η εξής: τώρα οι άνθρωποι γνωρίζουν ότι η επανάσταση δε θα μεταδοθεί τηλεοπτικά, θα τουιταριστεί.
Η διάσημη «γυναίκα στα κόκκινα» που υφίσταται ψεκασμό με χημικά έγινε, άθελά της, ένα παγκόσμιο σύμβολο αντίστασης στην κρατική καταστολή. Ποιος ο ρόλος των γυναικών στην επαναστατική διαδικασία κατά τη διάρκεια των τελευταίων εβδομάδων;
Δύο άφοβες γυναίκες έγιναν το σύμβολο των διαδηλώσεων. Όπως παρατηρώ, οι γυναίκες αποτελούν το ήμισυ των διαδηλωτών. Εκείνες οι γυναίκες είναι εδώ για να διεκδικήσουν την ελευθερία τους, το σώμα τους, την ανεξαρτησία τους, τον τρόπο ζωής τους, εφόσον η κυβέρνηση προσπαθεί καιρό τώρα να αναμιχτεί στις προσωπικές αποφάσεις τους.
Η βίαιη καταστολή της κατάληψης του Πάρκου Γκεζί το Σάββατο 15 Ιουνίου φαίνεται να σηματοδοτεί το συμβολικό κλείσιμο ενός κύκλου. Δεδομένης της διχαστικής, εμπρηστικής και σχεδόν εμφυλιοπολεμικής ρητορικής του πρωθυπουργού Ερντογάν, τι νομίζετε ότι θα συμβεί στο προσεχές διάστημα;
Το κίνημα δεν τελείωσε, αυτό είναι σίγουρο. Νομίζω ότι μόλις ξεκίνησε. Νομίζω ότι οι άνθρωποι μόλις ξεκίνησαν να ζητούν ελευθερία και δημοκρατία και δε θέλουν να το βάλουν κάτω. Δεν μπορώ να προβλέψω τι θα συμβεί στο μέλλον. Είναι προφανές ότι ο πρωθυπουργός προσπαθεί να προβοκάρει και να διεγείρει τους ψηφοφόρους του εναντίον των διαδηλωτών. Οι διαδηλωτές, όμως, δεν έχουν πρόβλημα με το «άλλο μισό». Οι φοιτητές μου, οι συνάδελφοί μου, οι παλιοί μου συμμαθητές, ο σύζυγός, η αδερφή μου, τα ξαδέλφια μου έχουν όλοι συμμετάσχει στις διαδηλώσεις. Η εκτίμησή μου είναι ότι η πλειονότητα των διαδηλωτών έχουν καλό μορφωτικό επίπεδο, είναι υπέρ της εκκοσμίκευσης και διαπνέονται από πολιτισμένες αντιλήψεις, σεβόμενοι τη δημοκρατία, την ελευθερία, τα ανθρώπινα δικαιώματα και την πολιτισμική ποικιλομορφία. Αν οι ψηφοφόροι του ΑΚΡ το συνειδητοποιήσουν, η τουρκική κοινωνία μπορεί να ευημερήσει σε ό,τι αφορά τη δημοκρατία
Πηγή: εναντιοδρομίες
