της Doriane Grey
Παρίσι
Έπειτα από τον Μάρτιο, ένα μήνα γεμάτο πορείες κι έπειτα από τις πρώτες συνελέυσεις των Nuit Debout, βρέθηκα τον Απρίλιο στο Παρίσι. Ήμουν πραγματικά ανυπόμονη να δω αυτό που συνέβαινε στη γεμάτη από δραστηριότητες Place de la République (κεντρική πλατεία του Παρισιού).
Είναι το απόγευμα πριν από τη γενική συνέλευση, πηγαίνω από τη μία ομάδα στην άλλη, ανακαλύπτοντας τις διαφορετικές επιτροπές (φεμινιστική, εκπαίδευσης, οικολογίας, οικονομικών, συνταγματική…) Ακούω όσα λέγονται αλλά φτερουγίζω από δω κι από κει και θέλω να είμαι παντού συγχρόνως. Αποφασίζω να μείνω στην φεμινιστική επιτροπή, χωρίς αμφιβολία, καθώς ενδιαφέρομαι καιρό τώρα γι’ αυτό το ζήτημα, χωρίς ποτέ να κινηθώ πολιτικά επ’ αυτού. Τον τελευταίο καιρό, συμμετείχα σε όλο και περισσότερες συζητήσεις γύρω απ’ το έμφυλο ζήτημα, τη θέση των γυναικών στην κοινωνία, στον δρόμο, στη σχέση, στην εργασία, στο σεξ… Πριν από κάποια χρόνια είχα ασχοληθεί, επίσης, με τις καλλιτεχνικές αναπαραστάσεις του γυναικείου φύλου/οργάνου, μια δουλεία που δυστυχώς δεν συνέχισα.
Είμαι περίεργη. Προσεκτική: Ακούω και παρατηρώ τη μικρή αυτή ομάδα που έχουμε συστήσει. Στην αρχή, είμαστε περίπου 15 άτομα, γρήγορα όμως, περισσότερα άτομα στέκονται κι η φεμινιστική επιτροπή γεννά το ενδιαφέρον σε κάποιους άνδρες και γυναίκες διαφόρων ηλικιών. Εκεί συζητώνται μεταξύ άλλων η σεξουαλικότητα, η πορνεία, η δημόσια έκφραση, η αντισύλληψη κτλ. Συζητείται επίσης, η αναγκαιότητα ή όχι, των μη μεικτών συνελεύσεων (δηλαδή εκείνων μόνο ανάμεσα σε γυναίκες).
Η έννοια αυτή του μη μεικτού μου είναι ξένη. Στην αρχή δεν καταλαβαίνω πολύ καλά για το τι ακριβώς πρόκειται, στη συνέχεια όμως, μέσα από την κουβέντα και τα επιχειρήματα που εκτίθενται, γίνεται πιο ξεκάθαρη, πιο συνεκτική και πιο λογική.
Μια κοπέλα μας εξηγεί ότι οι μη μεικτές συνελεύσεις είναι ένα εργαλείο χειραφέτησης των γυναικών που επιτρέπει ν’ απελευθερωθεί ο λόγος των γυναικών ανάμεσα σε γυναίκες. Η Christine Delphy αναφέρεται πολλές φορές. Η κοπέλα συνεχίζει εξηγώντας ότι σε μια σχέση εξουσίας, όποια κι αν είναι αυτή, ο εξουσιαζόμενος δεν μπορεί να εκφράσει την καταστολή που υφίσταται παρουσία του εξουσιαστή του. Πράγματι, δυσκολευόμαστε να φανταστούμε μια συνδικαλιστική συνέλευση με την παρουσία, των αφεντικών. Πρόκειται για ένα εργαλείο (η μη μεικτή διαδικασία) και όχι βέβαια για τον αυτοσκοπό. Κάποιες δεν συναινούν μ’ αυτήν την ιδέα, πιστεύοντας ότι πρόκειται για ένα είδος αποκλεισμού των ανδρών. Όμως, επαναλαμβάνεται συχνά ότι η φεμινιστική επιτροπή οργανώνει κατά κανόνα μεικτές συνελεύσεις όπου οι άνδρες είναι καλοδεχούμενοι, ενώ οι μη μεικτές συνελεύσεις περιορίζονται σε μιάμιση ώρα κάθε μέρα.
Συμμετείχα αρκετές φορές ξανά στην φεμινιστική επιτροπή, σε συνελεύσεις μεικτές και μη. Όσο για τον χρόνο των περίφημων μη μεικτών συνελεύσεων, για τις οποίες γράφτηκαν τόσα πολλά στον Τύπο, στην πραγματικότητα περνούσε εξηγώντας στους άνδρες τους λόγους για τους οποίους είναι αναγκαίος κάποιος χρόνος μη μεικτών συνελεύσεων. Υπήρξαν ακόμη και βίαιες αντιδράσεις από την πλευρά κάποιων ανδρών.
Προκειμένου να εκτονωθούν οι εντάσεις και να γίνει κατανοητό το γιατί μια κοπέλα προτείνει τη δημιουργία μιας ξεχωριστής ομάδας, η οποία θα εξηγεί την ιδέα αυτής της μη μεικτής συνέλευσης σε εκείνους που τους ενδιαφέρει να μάθουν περισσότερα, έτσι ώστε να μπορέσει τελικά να πραγματοποιηθεί η συνέλευση αυτή.
Όμως ορισμένοι αδυνατούν να καταλάβουν και παραμένουν εκεί. Ένας άνδρας φωνάζει δυνατά: «Έχω το δικαίωμα να είμαι εδώ, είναι πλατεία, δημόσιος χώρος, θα μείνω εδώ αν θέλω να μείνω για ν’ ακούσω». Αμύνεται της θέσης του σαν να του στερείται ένα δικαίωμα (ή μήπως ένα προνόμιο?). Μονοπωλώντας έτσι την προσοχή του κόσμου, αυτός ο άνδρας δεν είχε καν λάβει υπόψη του ότι μιλούσε πιο δυνατά από μια κοπέλα που εκείνη τη στιγμή αφηγούνταν το γεγονός ότι είχε πέσει θύμα βιασμού.
Λίγο αργότερα, ενοχλήθηκα από δύο νεαρούς που βρίσκονταν πίσω μου: σχολίαζαν, έσπαγαν πλάκα ή συζητούσαν άσχετα θέματα. Σοκαρίστηκα όμως όταν ο ένας απ’ τους δύο σκύβει στο αυτί του άλλου και του λέει το εξής: «Όλες αυτές οι κοπέλες είναι τύπισσες που δεν βρήκαν κανέναν να τους γλείψει το μουνί». Το βλέμμα της κοπέλας που καθόταν δίπλα μου συναντιέται με το δικό μου. Είχαμε ακούσει και οι δύο το ίδιο πράγμα. Παρόλα αυτά δεν είπαμε τίποτα. Αισθάνθηκα δειλή και νευριασμένη. Ένα ακόμη σεξιστικό αστείο που δεν είναι τίποτε άλλο παρά ένα είδος αντρικής κυριαρχίας και αποτελεί τρανταχτό παράδειγμα για την ανάγκη μη μεικτών συνελεύσεων.
Θα ήθελα να έχω πάρει το λόγο σ’ αυτές τις συνελεύσεις, άλλα είχα ανάγκη περισσότερο χρόνο, κι αναμφίβολα να νιώσω πιο άνετα όπως σε μια μικρή μη μεικτή επιτροπή. Εντέλει προσωπικά μου φάνηκε πολύ σημαντικό το ότι τέτοιες συνελεύσεις έλαβαν χώρα μέσα στο δημόσιο χώρο, δίνοντας έτσι την ευκαιρία σε γυναίκες όπως εγώ, μη στρατευμένες, αλλά με ευαισθησία πάνω στο ζήτημα του φεμινισμού, ν’ ακούσουν συζητήσεις, πολύ συχνά περιορισμένες σε πολιτικές ομάδες περισσότερο ή λιγότερο προσεγγίσιμες.
Μασσαλία
Ήμουν πολύ ενθουσιασμένη απ’ τα ερεθίσματα αυτά που είχα στο Παρίσι. Σκεφτόμουν πολύ. Μου είχαν δημιουργηθεί πολλές ερωτήσεις. Ήθελα να μεταφέρω αυτές τις εμπειρίες από την φεμινιστική επιτροπή, από τη συνέλευση των Νuit Debout, και να τις μοιραστώ με τους κοντινούς μου ανθρώπους. Όμως τις περισσότερες φορές, όταν ακουγόταν η λέξη ‘φεμινισμός’, ένιωθα μια καχυποψία. Κι όταν ασχολούμουν με το θέμα της ‘non- mixité’, ήταν φανερό ότι έπεφτε βαρύ. Χωρίς να έχω καν τον χρόνο να διηγηθώ την εμπειρία μου μέχρι τέλους, ακουγόντουσαν κάποια παλιά καλά κλισέ: «Μα ο φεμινισμός είναι λίγο ξεπερασμένος, έτσι δεν είναι; Από το ‘68 και μετά οι γυναίκες έχουν περισσότερα δικαιώματα, πρέπει να τελειώνουμε μ’ αυτό το θέμα. Κι έπειτα, οι μη μεικτές συνελεύσεις αφορούν τις extreme φεμινίστριες που τις χρησιμοποιούν ως στρατηγική προκειμένου ν΄ αποκλείσουν τους άντρες. Είναι μισογυνισμός από την ανάποδη πλευρά κι είναι παράλογο. Κάνουν ακριβώς αυτό για το οποίο κατηγορούν τους άντρες». Εκνευρίζει και προκαλεί έντονα συναισθήματα. Είναι λεπτό ζήτημα.
Νιώθω ακόμη υποχρεωμένη να πείσω ορισμένους/ες για την ανάγκη του φεμινισμού σήμερα. Πρέπει να επιχειρηματολογήσω αλλά δεν είμαι αρκετά δυνατή γι’ αυτό. Μου ζητούν αποδείξεις κι έτσι προσπαθώ να δώσω κάποια απλά παραδείγματα: διαφορά των μισθών σε κοινά επαγγέλματα και πόστα, την διαφορά των ανδρών και των γυναικών στο δημόσιο χώρο, το χρόνο που οι γυναίκες έχουν τον λόγο κτλ. Βρίσκομαι να πρέπει να αιτιολογήσω γιατί πιστεύω ότι η κοινωνία είναι ακόμη φτιαγμένη από και για τους άντρες. Υπάρχει ένα είδος άρνησης του σεξισμού, ακόμη και από την πλευρά των γυναικών.
Οι τελευταίες μου φαίνεται ότι έρχονται σε δύσκολη θέση ακόμα και με την έννοια του φεμινισμού. Είναι όμως κατά πλειοψηφία τους όλες φεμινίστριες στην καθημερινότητα τους, δίχως πάντοτε να το αντιλαμβάνονται ή να το διεκδικούν ανοιχτά. Αυτό που συμβαίνει συχνά είναι η επιθυμία της μη θυματοποίησης κάποιας ως γυναίκας. Προτιμάει καμιά να θεωρεί τον εαυτό της ως ελεύθερο άτομο που δεν υποτάσσεται στις κοινωνικές νόρμες.
Έπειτα απ’ όλες αυτές τις εμπειρίες, και αυτά τα χαστούκια, είμαι αποφασισμένη να συνεχίσω να σκέφτομαι πάνω στο ζήτημα. Αυτό το σύντομο πέρασμα μου από την φεμινιστική επιτροπή μου επέτρεψε ν΄ αναζητήσω τις προσωπικές μου απόψεις και να περάσω στο πολιτικό πεδίο μέσα από τη συλλογικότητα και την ανταλλαγή εργαλείων (αναφορές, εργαστήρια κτλ.). Ο φεμινισμός μένει ένα τεράστιο εργοτάξιο. Ας δημιουργήσουμε ανοίγματα και χώρους συζητήσεων: υπάρχουν ακόμη τόσα πράγματα να πούμε και να κάνουμε μαζί.
* «Φεμινισμός στο πόδι»: Λογοπαίγνιο με το κίνημα των Nuit Debout
Το άρθρο πρωτοδημοσιεύτηκε στα Γαλλικά στο τεύχος Ιουνίου του περιοδικού CQFD και μπορείτε να τη βρείτε εδώ. Η μετάφραση προέρχεται από το Δίκτυο Αθήνα Μασσαλία και μπορείτε να τη βρείτε εδώ
