της Κάισα Έκις Έκμαν
Ο Σουηδός πρωθυπουργός μόλις ανακοίνωσε ότι η Διεθνής Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού θα μετατραπεί σε νόμο του κράτους. Περίφημα! Η νέα κυβέρνηση μπορεί να αρχίσει τερματίζοντας τις εργασίες της εξεταστικής επιτροπής που βρίσκονται σε εξέλιξη για την αποσαφήνιση των όρων νομιμοποίησης της παρένθετης μητρότητας. Η παρένθετη μητρότητα αντιβαίνει στη Σύμβαση, η οποία ορίζει ότι τα παιδιά έχουν το δικαίωμα, «στο μέτρο του δυνατού, να γνωρίζουν τους γονείς τους και να λαμβάνουν φροντίδα από αυτούς». Αλλά και ότι σε περίπτωση που η επιμέλεια έχει ανατεθεί σε πρόσωπα διαφορετικά από τους βιολογικούς γονείς του παιδιού, προέχει πάνω απ’ όλα το συμφέρον του παιδιού.
Το ότι η Σύμβαση διασαφηνίζει ότι αυτό θα πρέπει να ισχύει «στο μέτρο του δυνατού», συνδέεται φυσικά με το ότι τα παιδιά μπορεί να έχουν ανατραφεί από ανθρώπους διαφορετικούς από τους βιολογικούς τους γονείς. Από την αυγή του ανθρώπινου είδους, οι οικογένειες φτιάχνονται με ποικίλους τρόπους: οι γονείς αποβιώνουν, οι πατεράδες εγκαταλείπουν την εστία, οι μητέρες πάσχουν από πνευματική ασθένεια. Σε πολλά μέρη του κόσμου είναι συνηθισμένο για τα παιδιά να μεγαλώνουν με τους παππούδες τους. Και το γεγονός ότι ένας άνθρωπος μπορεί να ικανοποιεί τις γενετήσιες ορμές του δεν συνεπάγεται ότι είναι σε θέση να αναλάβει τη φροντίδα ενός παιδιού. Εκείνο που επισημαίνεται στη Σύμβαση είναι ότι σε κάθε περίπτωση ο κύριος γνώμονας θα πρέπει να είναι το καλό του παιδιού και όχι η επιθυμία των ενηλίκων.
Αποτελεί αυτό μια συντηρητική ιδέα σχεδιασμένη ώστε να προστατευθεί η πυρηνική οικογένεια; Όχι, απλά σημαίνει ότι τα παιδιά δεν θα πρέπει να αποτελούν θύματα εμπορικής συναλλαγής, απαγωγής ή εξαναγκαστικής υιοθεσίας από τις αποικιακές δυνάμεις. Κάτι που συνέβαινε αλλά κι εξακολουθεί να συμβαίνει.
Οι ανώτερες κοινωνικές τάξεις και τα αποικιακά έθνη ανέκαθεν ασκούσαν το δικαίωμα οικειοποίησης των φτωχών παιδιών. Αυτό συνέβη στην Αργεντινή στη διάρκεια της στρατιωτικής δικτατορίας, όταν οι στρατιώτες «λεηλάτησαν» τα παιδιά των πολιτικών κρατουμένων. Συνέβη επίσης στην Αυστραλία από το 1800 μέχρι το 1970, όταν τα παιδιά Αβοριγίνων αποκόβονταν από τους γονείς τους για να μεγαλώσουν με άτεκνα ζευγάρια λευκών. Χαρακτηρίζονται «κλεμμένες γενιές» και συνιστούν ένα τραύμα με το οποίο μόλις πρόσφατα άρχισε να αναμετριέται η χώρα.
Η υιοθεσία από τις ανώτερες τάξεις των παιδιών που γεννήθηκαν από άγαμες μητέρες είναι ένα φαινόμενο που απαντήθηκε στις περισσότερες δυτικές χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Σουηδίας. Και ως ένα βαθμό εξακολουθεί να λαμβάνει χώρα στο πλαίσιο της βιομηχανίας υιοθεσιών, όπου τα παιδιά που υιοθετούνται δεν είναι όλα ορφανά αλλά σε ορισμένες περιπτώσεις οι μητέρες τους υποχρεώθηκαν να τα αποχωριστούν έναντι χρημάτων. Σε αυτό το μακρύ ιστορικό εντάσσεται και η παρένθετη μητρότητα, μια διαδικασία που αναφέρεται σε γυναίκες που κυοφορούν βρέφη τα οποία προορίζονται να δοθούν σε άτεκνα ζευγάρια μετά τη γέννησή τους. Είναι μια βιομηχανία που έχει διογκωθεί γεωμετρικά, στην οποία πλούσιοι εκμεταλλεύονται το σώμα φτωχών γυναικών για να αποκτήσουν δικό τους παιδί. Η γυναίκα που γεννά το παιδί απεμπολεί το δικαίωμα να είναι η μητέρα του και αποκαλείται «παρένθετη», ωσάν να είναι ένα είδος μηχανής.
Είναι σύνηθες για τους υποστηρικτές της παρένθετης μητρότητας να λένε ότι όλοι δικαιούνται να έχουν παιδιά κι άρα νομιμοποιούνται να χρησιμοποιούν οποιοδήποτε μέσον για να το πετύχουν. Εξυπακούεται ότι η αναφορά τους περιορίζεται σε δυτικούς λευκούς, οι οποίοι έχουν το δικαίωμα να εκμεταλλεύονται τα σώματα άλλων. Λίγοι από αυτούς που υψώνουν τη φωνή τους υπέρ της παρένθετης μητρότητας ανησυχούν για την υπογεννητικότητα εκεί όπου το πρόβλημα είναι σοβαρότερο από οπουδήποτε αλλού – στην Υποσαχάρια Αφρική.
Στο μεταξύ δόθηκε στη δημοσιότητα και η ενδιάμεση έκθεση της σουηδικής κυβέρνησης με αντικείμενο τις αυξανόμενες δυνατότητες που υπάρχουν για να αντιμετωπισθεί η στειρότητα. Εκθέτει μια σειρά από ζητήματα, τα οποία περιλαμβάνουν την τεχνητή γονιμοποίηση και την παρένθετη μητρότητα. Τα προκαταρκτικά της πορίσματα, ωστόσο, είναι εξόχως μεροληπτικά. Σκοπός της φαίνεται να είναι να εντοπίσει τρόπους ώστε να καταστεί νόμιμη η παρένθετη μητρότητα στη Σουηδία και όχι να καταπολεμηθεί η παράνομη διακίνηση γυναικών και παιδιών που λαμβάνει χώρα διεθνώς.
Η οργάνωση Λόμπι Γυναικών της Σουηδίας έχει ήδη δημοσιοποιήσει μια σφοδρή κριτική της έκθεσης. Στην παρέμβασή της μέσα από τις σελίδες της εφημερίδας Svenska Dagbladet αναφέρει ότι «οι ελλείψεις της έκθεσης είναι τόσο σοβαρές ώστε να καθιστούν επιτακτικό τον τερματισμό των εργασιών της εξεταστικής επιτροπής». Εκτός των άλλων η έκθεση φέρεται να παραβλέπει την πλευρά των παιδιών καθώς και των ίδιων των παρένθετων μητέρων ενώ «επικαλείται ηθικές αρχές με ένα σχεδόν επιπόλαιο τρόπο». Η έρευνα στην οποία βασίστηκε η έκθεση συνδέεται στενά με απόψεις της SMER, της Εθνικής Επιτροπής Ιατρικής Δεοντολογίας, πολλά μέλη εκ της οποίας δεν είναι μυστικό ότι στηρίζουν ενθέρμως την παρένθετη μητρότητα. Επιπλέον, η έκθεση δεν αναφέρεται στη Σύμβαση του ΟΗΕ παρά μόνο ειρήσθω εν παρόδω, επισημαίνοντας μάλιστα ότι οι σχετικές διατάξεις της δεν μπορούν να ερμηνευθούν με ξεκάθαρο τρόπο.
Αν η σουηδική κυβέρνηση είναι πράγματι ειλικρινής όταν εκφράζει την πρόθεσή της να μετατρέψει σε νόμο του κράτους τη Σύμβαση του ΟΗΕ, θα πρέπει πρώτα να διασφαλίσει ότι αυτή εφαρμόζεται. Με το να στερούνται τα παιδιά τις μητέρες τους – χωρίς να έχουν καν ρωτηθεί γι’ αυτό – καθώς και οι μητέρες τα παιδιά τους, μόνο και μόνο επειδή το επιθυμούν ορισμένοι ευκατάστατοι άνθρωποι, το συμφέρον του παιδιού παύει αυτομάτως να ανάγεται σε προτεραιότητα. Αλλά ούτε δείχνει ότι λαμβάνεται σοβαρά υπ’όψιν η ισότητα των φύλων. Μεγάλα τμήματα του κινήματος γυναικών στη Σουηδία έχουν πάρει θέση κατά της παρένθετης μητρότητας. Μεταξύ αυτών, το κόμμα Φεμινιστική Πρωτοβουλία, το Λόμπι Γυναικών της Σουηδίας, οι Φεμινίστριες κατά της Παρένθετης Μητρότητας και η Ένωση Γυναικών Ιατρών.
Προτού καταστεί νόμιμη η παρένθετη μητρότητα στη Σουηδία μοιάζει σωστότερο η Διεθνής Σύμβαση του ΟΗΕ για τα Δικαιώματα του Παιδιού να γίνει νόμος. Μόνο που κάτι τέτοιο δεν έχει συμβεί.
10 Οκτωβρίου 2014
Μετάφραση από τα Σουηδικά: Γιώργος Καλπαδάκης
Πηγή: etc
