της Σόνιας Μητραλιά*
Μετά από 11 μήνες σκληρού και συνεχούς αγώνα, έχοντας χάσει τις δουλειές τους από το Σεπτέμβριο, σε κατάσταση διαθεσιμότητας -δηλαδή απολυμένες μετά την πάροδο 8 μηνών- 595 καθαρίστριες του δημοσίου έχουν γίνει η ενσάρκωση, το σύμβολο, η ψυχή, η ίδια η ζωή της πιο σθεναρής αντίστασης στην πολιτική λιτότητας της Ελλάδας.
Οι γυναίκες αυτές έγιναν «πολιτικά υποκείμενα» και καθοδηγήτριες της υπάρχουσας αντίστασης στο σύνολό της, τολμώντας να αντιμετωπίσουν έναν εχθρό τόσο ισχυρό όσο η ελληνική κυβέρνηση, η Κεντρική Ευρωπαϊκή Τράπεζα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το ΔΝΤ
Ωστόσο, με 11 μήνες αγώνα, έχοντας εναντιωθεί στην κυβέρνηση και στην τρόικα και έχοντας γίνει ο κυριότερος εχθρός τους, έχοντας βραχυκυκλώσει την εφαρμογή των μέτρων λιτότητας και έχοντας συνεχή παρουσία μέσω των ΜΜΕ στην πολιτική σκηνή, οι αγωνιζόμενες αυτές καθαρίστριες εξακολουθούν να μη θεωρούνται πολιτικά υποκείμενα από τους αντιπάλους της λιτότητας.
Κι όμως, από τη στιγμή που πρωτοεμφανίστηκαν τα μέτρα λιτότητας που επέβαλε η τρόικα, οι γυναίκες έχουν κατέβει στους δρόμους μαζικά και η αντίστασή τους δείχνει να έχει μια δική της δυναμική, ιδιαίτερη και πλούσια σε πολιτικά διδάγματα.
Στα τέσσερα αυτά χρόνια πολιτικών λιτότητας, που έχουν μετατρέψει την Ελλάδα σε έναν σωρό από κοινωνικά, οικονομικά και κυρίως ανθρώπινα ερείπια, ελάχιστα έχουμε μιλήσει για τη ζωή των γυναικών και φυσικά ακόμα λιγότερο για τους αγώνες τους ενάντια στις επιταγές της Τρόικα. Ήταν αναμενόμενο, λοιπόν, η κοινή γνώμη να εκπλαγεί από αυτόν τον παραδειγματικό αγώνα που διεξάγεται αποκλειστικά από γυναίκες. Ο αγώνας αυτός, όμως, είναι όντως έκπληξη;
Οι γυναίκες έχουν συμμετάσχει μαζικά σε 26 γενικές απεργίες. Στο κίνημα των αγανακτισμένων κατέλαβαν πλατείες, κατασκήνωσαν, διαδήλωσαν. Κινητοποιήθηκαν στην πρώτη γραμμή για την κατάληψη και την αυτοδιαχείριση της ΕΡΤ. Με υποδειγματικό τρόπο έγιναν η ψυχή των απεργιακών συνελεύσεων πανεπιστημιακών διοικητικών υπαλλήλων ενάντια στη διαθεσιμότητα, δηλαδή στην απόλυση μετά από 8 μήνες με το 75% του μισθού. 25000 δημόσιοι υπάλληλοι, στην πλειονότητά τους γυναίκες, θα γίνουν θύματα των περικοπών προσωπικού στις δημόσιες υπηρεσίες. Από γυναίκες αποτελείται επίσης η συντριπτική πλειονότητα (95%) των εθελοντών του Κινήματος Αλληλεγγύης και των αυτοδιαχειριζόμενων δομών υγείας που προσπαθούν να αντιμετωπίσουν την ανθρωπιστική κρίση και την κρίση στην περίθαλψη.
Η μαζική συμμετοχή των γυναικών στα κινήματα αντίστασης ενάντια στην κατεδάφιση του κοινωνικού κράτους από τις πολιτικές λιτότητας δεν είναι επομένως έκπληξη και δε συνέβη τυχαία. Πρώτα απ’ όλα –και το ξέρουμε καλά- οι γυναίκες βρίσκονται στο μάτι του κυκλώνα της λιτότητας. Η διάλυση του κοινωνικού κράτους και των δημόσιων υπηρεσιών τους καταστρέφει τη ζωή: ως πλειονότητα των δημοσίων υπαλλήλων και ως βασικές χρήστριες των δημόσιων υπηρεσιών, οι γυναίκες πλήττονται διπλά από τις περικοπές κάθε είδους. Έχουν, λοιπόν, χίλιους λόγους να μην ανεχτούν την ιστορική επιδείνωση του επιπέδου ζωής τους που θα ισοδυναμούσε με επιστροφή στον 19ο αιώνα!
Είναι αλήθεια ότι αρχικά, οι γυναίκες δε διαφοροποιήθηκαν ως «γυναίκες- πολιτικά υποκείμενα», καθώς συμμετείχαν στις ίδιες διεκδικήσεις και στις ίδιες μορφές αγώνα με τους άντρες στα κινήματα. Απλώς ήταν πολλές αυτές που συμμετείχαν.
Όμως ήδη στα πλαίσια του πρωτοποριακού αγώνα κατά της εξόρυξης χρυσού στις Σκουριές Χαλκιδικής ενάντια στην πολυεθνική καναδική εταιρεία Eldorado, οι γυναίκες γρήγορα διαφοροποιήθηκαν με τις μορφές αγώνα τους και με τη ριζοσπαστικότητά τους. Και παρ’ όλο που ο τύπος και η κοινή γνώμη αγνοούσαν τη σημασία της ταυτότητας του φύλου τους σχετικά με τον τρόπο που αγωνίζονταν, η αστυνομία δεν τις αγνόησε καθόλου! Αντίθετα, τα ΜΑΤ στοχοποίησαν κυρίως τις γυναίκες, κάνοντας χρήση άγριας και επιλεκτικής καταστολής για να τρομοκρατήσουν ολόκληρο τον πληθυσμό μέσα από ΑΥΤΕΣ, ώστε να εξαλείψουν κάθε μορφή ανυπακοής και κάθε κίνημα αντίστασης. Φυλακίστηκαν, διώχτηκαν ποινικά, υπέστησαν βιαιότητες και εξευτελισμούς, ακόμα και σεξουαλικούς «προσαρμοσμένους» στο σώμα και το φύλο τους.
Σε δεύτερο χρόνο, οι γυναίκες πήραν πρωτοβουλίες και ανέπτυξαν μορφές αγώνα από μόνες τους.
Όλα ξεκίνησαν όταν, προκειμένου να εφαρμόσει το σκληρότερο μέρος του προγράμματος λιτότητας και να ανταπεξέλθει στις δεσμεύσεις απέναντι στους δανειστές, η κυβέρνηση στοχοποίησε πρώτες από όλους τις καθαρίστριες του Υπουργείου Οικονομικών, της Εφορίας και των τελωνείων. Τις έθεσε σε διαθεσιμότητα ήδη από τον περασμένο Αύγουστο, πράγμα που σημαίνει ότι για 8 μήνες θα έπαιρναν τα τρία τέταρτα του μισθού τους των 550 ευρώ κι έπειτα θα απολύονταν οριστικά. Η κυβέρνηση ακολούθησε ακριβώς την ίδια τακτική όπως στις Σκουριές. Ο στόχος: επίθεση πρώτα στους πιο αδύναμους και σε αυτούς που έχουν τη μικρότερη πιθανότητα να λάβουν υποστήριξη, δηλαδή τις καθαρίστριες, ώστε έπειτα να έρθει η σειρά του μεγάλου μέρους των εργαζομένων, δηλαδή να απολυθούν οι 25000 δημόσιοι υπάλληλοι. Κι αυτό τη στιγμή που τα κινήματα αντίστασης είχαν στερέψει λόγω της χωρίς τέλος λιτότητας και είχαν πλέον εξατομικευτεί, εξαντληθεί, αποδεκατιστεί…
Η κυβέρνηση πίστευε ότι με “μια τέτοια κατηγορία εργαζομένων”, δηλαδή φτωχές γυναίκες, “κατώτερης τάξης”, με μισθούς με το ζόρι των 500 ευρώ και, όπως νόμιζε, όχι πολύ έξυπνες (από εκεί προέκυψε το σύνθημα των καθαριστριών «Είμαστε καθαρίστριες, όχι ηλίθιες») θα ξεμπέρδευε γρήγορα λιώνοντάς τες σαν σκουλήκια.
Στόχος ήταν να ιδιωτικοποιηθεί η εργασία των καθαριστριών, σαν δώρο στις ιδιωτικές εταιρείες υπηρεσιών καθαρισμού. Αυτές οι εταιρείες μαφιόζων, γνωστές ως πρωταθλήτριες φοροδιαφυγής, θα τις επαναπροσλάμβαναν με μισθούς 200 ευρώ το μήνα, δηλαδή 2 ευρώ την ώρα, με μερική ασφάλιση, χωρίς κανένα εργασιακό δικαίωμα, πράγμα που σχεδόν ισοδυναμεί με συνθήκες δουλείας ή γαλέρας.
Αυτές οι γυναίκες, απολυμένες και θυσιασμένες για την ανθρωποφαγία της Τρόικα, αυτές οι γυναίκες των 45 έως 57 ετών, πολλές από αυτές μητέρες μονογονεϊκών οικογενειών, διαζευγμένες, χήρες, υπερχρεωμένες, με παιδιά, άνεργους συζύγους ή άτομα με αναπηρίες υπό τη φροντίδα τους, χωρίς δυνατότητα να βγουν πρόωρα στη σύνταξη μετά από 20 χρόνια εργασίας και χωρίς καμία πιθανότητα να βρουν αλλού δουλειά, αποφάσισαν να μην το βάλουν κάτω. Αποφάσισαν να πάρουν τη ζωή τους στα χέρια τους!
Ορίστε, λοιπόν, που μια χούφτα γυναίκες αποφασίζουν να αλλάξουν τις καθιερωμένες μορφές αγώνα των παραδοσιακών συνδικάτων. Κάποιες παίρνουν την πρωτοβουλία να οργανωθούν από μόνες τους και για τους εαυτούς τους, ένας πυρήνας καθαριστριών που είχαν ήδη αγωνιστεί πριν 10 χρόνια και είχαν κερδίσει συμβάσεις αορίστου χρόνου. Εργάστηκαν σαν τον μέρμηγκα και έπλεξαν υπομονετικά έναν ιστό πανελλαδικών διαστάσεων…
Και, εφόσον οι εργαζόμενες αυτές του υπουργείου οικονομικών πετάχτηκαν στο δρόμο και δε θα είχε πια νόημα να κάνουν απεργία, αποφάσισαν να κάνουν ένα ανθρώπινο τείχος στο δρόμο με τα σώματά τους, μπροστά στην κύρια είσοδο του Υπουργείου Οικονομικών στην πλατεία Συντάγματος, την πιο εμβληματική πλατεία για την εξουσία.
Δεν είναι τυχαίο ότι οι μορφές αγώνα γεμάτες φαντασία ήταν δημιουργήματα γυναικών. Καθώς οι γυναίκες αυτές δεν λαμβάνονταν υπόψη λόγω του φύλου τους και της κοινωνικής τους τάξης, ήταν περιθωριοποιημένες στα συνδικάτα και είχαν ελάχιστους δεσμούς με τις παραδοσιακές οργανώσεις της αριστεράς στην Ελλάδα, ήταν αναγκασμένες να κάνουν θόρυβο για να ακουστούν και να γίνουν ορατές!
Αντί για παθητικές απεργίες και εφήμερες και αναποτελεσματικές ημέρες δράσης, επέλεξαν την άμεση και συλλογική δράση. Βασίστηκαν στη μη-βία, στο χιούμορ και στον εντυπωσιασμό. Με ακάνθινα στεφάνια στο κεφάλι το Πάσχα, με θηλιές περασμένες στο λαιμό μπροστά στα γραφεία της Νέας Δημοκρατίας, με μουσική και χορό απαιτούν: επαναπρόσληψη για όλες και αμέσως! Όλα αυτά είναι πρωτοφανή στην Ελλάδα…
Καταλαμβάνουν και εμποδίζουν την είσοδο του Υπουργείου και, κυρίως, κυνηγούν τα στελέχη της Τρόικα όταν προσπαθούν να μπουν, αναγκάζοντάς τους να φύγουν τρέχοντας και να μπουν από την πίσω πόρτα μαζί με τους σωματοφύλακές τους. Αντιμετωπίζουν σε μάχες σώμα με σώμα τις ειδικές μονάδες της αστυνομίας. Κάθε μέρα βρίσκουν έναν νέο τρόπο δράσης, που αναμεταδίδεται από τα ΜΜΕ και τραβάνε την προσοχή όλου του πληθυσμού. Με λίγα λόγια σπάνε την απομόνωση.
Έτσι, λοιπόν, αυτό που συνήθως παρουσιαζόταν ως μια άψυχη στατιστική, αυτοί οι αριθμοί-ρεκόρ σε ανεργία και φτώχια, αυτές οι αφηρημένες έννοιες παίρνουν ανθρώπινη μορφή, παίρνουν ένα πρόσωπο, γίνονται γυναίκες με σάρκα και οστά και επιπλέον με προσωπικότητα και με δική τους πολιτική βούληση. Τις λένε Λίτσα, Δέσποινα, Γεωργία, Φωτεινή, Δήμητρα… Και με το παράδειγμά τους, το κουράγιο τους, την επιμονή τους, το πείσμα τους για να νικήσουν ξαναδίνουν ελπίδα σε όλα τα θύματα της λιτότητας.
Προσοχή όμως: οι δυνάμεις της τάξης τραμπουκίζουν σχεδόν καθημερινά τις γυναίκες αυτές για παραδειγματισμό, καθώς τα αφεντικά τους φοβούνται την εξάπλωση του φαινομένου. Και όλη η Ελλάδα παρακολουθεί το θλιβερό θέαμα των γυναικών, ανάμεσά τους και κάποιων ηλικιωμένων, που μέρα με τη μέρα ποδοπατιούνται, κακοποιούνται και τραυματίζονται από τους Ράμπο της αστυνομίας, που θα μπορούσαν να είναι και οι γιοι τους.
Και γιατί; Επειδή η ίδια η Τρόικα θέλει να τις καταπολεμήσει, επειδή είναι το παράδειγμα προς μίμηση για όλους τους καταπιεσμένους, επειδή βρίσκονται στην πρώτη γραμμή της αμφισβήτησης της λιτότητας όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά σε ολόκληρη της Ευρώπη. Επειδή ο αγώνας τους μπορεί και να είναι μεταδοτικός…
Περισσότερο από ποτέ, ο αγώνας των 595 ηρωικών καθαριστριών είναι και δικός μας. Να μην τις αφήσουμε μόνες. Αγωνίζονται για εμάς, ας αγωνιστούμε κι εμείς για αυτές. Να οργανώσουμε την πανευρωπαϊκή και παγκόσμια αλληλεγγύη.
* Σόνια Μητραλιά, μέλος της Πρωτοβουλίας Γυναικών ενάντια στο Χρέος και στα Μέτρα Λιτότητας και της Επιτροπής ενάντια στο Χρέος-CADTM Ελλάδας.
μετάφραση από τα Γαλλικά: Ματίνα Καραγιαννίδου-Σταμπουλή
