της Ιουλίας Λειβαδίτη
Παρά την κρίση (ή λόγω της κρίσης;) τα κέντρα αδυνατίσματος/ ομορφιάς καλά κρατούν και οι τακτικές τους εξακολουθούν να είναι ιδιαίτερα επιθετικές. Όσα άρθρα γράφονται για αυτό το θέμα, σχεδόν πάντα μιλάνε για επιχειρήσεις που εκμεταλλεύονται τις «γυναικείες ανασφάλειες», τη «γυναικεία ματαιοδοξία» ενώ οι πελάτισσες περιγράφονται ως γυναίκες «που έχουν τα θεματάκια τους/τα κιλάκια τους» ή «έχουν κάποια ηλικία».
Εδώ υπάρχει μια σύγχυση: από τη μία οι γυναίκες υποτίθεται ότι διέπονται από ανασφάλειες και ματαιοδοξία (προσωπικό ελάττωμα) από την άλλη όμως λέγεται ότι έχουν και τα κιλάκια/θεματάκια/ την ηλικία τους («αντικειμενική» πραγματικότητα). Δηλαδή ναι, οι γυναίκες είναι ανασφαλείς και ματαιόδοξες, αλλά επίσης ναι, πράγματι χρειάζεται να «φτιάξουν κάτι». Άρα, υπάρχουν αντικειμενικά «προβλήματα» που χρήζουν «διόρθωσης». Η «ματαιοδοξία» και η «ανασφάλεια» των γυναικών δεν είναι λοιπόν έμφυτη ούτε τυχαία και η ευθύνη δεν είναι ατομική: η απαίτηση να είμαστε «όμορφες» και η επιβράβευση της ομορφιάς, η ωραία εμφάνιση ως καθοριστικό στοιχείο αποδοχής από τους άλλους είναι κάτι που καλλιεργείται στις γυναίκες ως στόχος ζωής με συστηματικό τρόπο από την νηπιακή σχεδόν ηλικία, σε όλα τα επίπεδα της ζωής των γυναικών: στην οικογένεια, το σχολείο, την τηλεόραση, τα μέσα ενημέρωσης, σε κάθε έκφανση της κουλτούρας και της κοινωνικής ζωής.
Δεν μπορούμε να ασκήσουμε ουσιαστική κριτική στα κέντρα αδυνατίσματος/ ομορφιάς και τις πρακτικές τους χωρίς να ασκήσουμε συνολική κριτική στις ρουτίνες αμορφίας. Αλλιώς να ζητάμε από τις γυναίκες να συνεχίσουν να ακροβατούν στο σκοινί της πατριαρχίας, απλώς (ακόμα πιο) έντεχνα: γυμνάσου, αλλά μη γίνεις και μποντιμπιλτερού, κάνε δίαιτα, αλλά μη γίνεις πετσί και κόκαλο, βάψου αλλά μη γίνεις κλόουν, να είσαι σέξι αλλά όχι τσούλα, σεμνή αλλά όχι κακομοίρογλου, κάνε μπότοξ και λίφτινγκ αλλά μη γίνεις σα μούμια, και ούτω καθ’ εξής. Το μήνυμα των άρθρων που στηλιτεύουν τις μεθοδεύσεις των κέντρων ομορφιάς/αδυνατίσματος είναι τελικά αυτό: Δώσε λεφτά και χρόνο για την εμφάνισή σου, αλλά όχι σε τέτοια κέντρα, αυτά είναι για κορόιδα.
Η αλήθεια είναι ότι ασκείται πραγματικός, απτός εκφοβισμός στα κέντρα αυτά: Όντως σε βάζουν να μείνεις με τα εσώρουχα, σε ζυγίζουν και σε μετράνε με μεζούρα σαν ζωντανό, σε κοιτάνε από πάνω μέχρι κάτω και αφού σου κάνουν μερικά χλιαρά κοπλιμέντα για να χαλαρώσεις, χτυπάνε στο ψαχνό: «είσαι ευχαριστημένη με τον εαυτό σου;», «αυτή είναι η εικόνα που θέλεις να προβάλλεις προς τα έξω;», «νιώθεις άνετα με τα ρούχα σου;», «ποτέ δεν είναι πολύ νωρίς/αργά για να ξεκινήσεις να φροντίζεις τον εαυτό σου», «έχεις αγόρι;», «θα ήσουν τόσο όμορφή αν διόρθωνες αυτό».
Όμως, πόσο διαφορετική είναι αυτή η αντιμετώπιση από τα μηνύματα με τα οποία βομβαρδίζονται οι γυναίκες και από τον τρόπο με τον οποίο τους αντιμετωπίζουν οι γύρω τους α-στα-μα-τη-τα, σχεδόν πριν ακόμα φτάσουν την εφηβεία; Απλά στα κέντρα η «μέτρηση» γίνεται πιο ωμά και άμεσα. Όπως και η αρπαγή χρημάτων και χρόνου γίνεται πιο άμεσα, αλλά έχουμε σκεφτεί τι τεράστιες βιομηχανίες συντηρούνται από την καθημερινή επένδυση των γυναικών στην «ομορφιά» «τους»;
Καπιταλισμός και πατριαρχία πάντα τα πήγαιναν καλά και νομίζω τα κέντρα αδυνατίσματος αποτελούν ένα εξαιρετικό δείγμα της αγαστής αυτής σχέσης: Κοριτσάκια που πληρώνονται ένα τίποτα, υπό τη μόνιμη την απειλή της απόλυσης, προάγονται από τη θέση «ξεροσταλιάζω όρθια στο Σύνταγμα οκτώ ώρες την ημέρα στο κρύο/τη ζέστη» για να γίνουν πωλήτριες-ρομπότ που χρησιμοποιούν αδίστακτα όλο το πατριαρχικό οπλοστάσιο, για να εκβιάζουν συναισθηματικά μεγαλύτερες γυναίκες να δώσουν το περίσσευμα του εισοδήματός τους και ο μόνος που πραγματικά κερδίζει κάτι στο τέλος είναι η εταιρία.
