Μπροστά στην αλλαγή του νόμου για τις αμβλώσεις

της Χούστα Μοντέρο*

Το γυναικείο σώμα δεν είναι αντικείμενο διαπραγμάτευσης: εμείς οι γυναίκες αποφασίζουμε

Για μας τις γυναίκες δεν υπάρχει τίποτε πιο προσωπικό ούτε πιο πολιτικό από το ίδιο μας το σώμα. Δεν αποτελεί άδικα το πιο οικείο καταφύγιο της υποκειμενικότητας, των εμπειριών της σεξουαλικότητας και του σχηματισμού των ατομικών ταυτοτήτων και συγχρόνως είναι χώρος δημόσιας συμπεριφοράς, όπου έδρασαν και δρουν οι θεσμοί (ιατρικοί, θρησκευτικοί και πολιτικοί) ορίζοντάς το ως τόπο πολιτισμικών και κοινωνικών ερμηνειών. Γι’ αυτό ο φεμινισμός εξακολουθεί να υποστηρίζει αυτό που στην παρούσα συγκυρία θα έπρεπε να είναι προφανές: «το σώμα μου είναι δικό μου», διεκδίκηση που εμπεριέχει την ανάγκη της προσωπικής ελευθερίας και αυτονομίας και επίσης της κοινωνικής δικαιοσύνης, εφόσον η άσκηση των σεξουαλικών και αναπαραγωγικών δικαιωμάτων προϋποθέτει ορισμένες κοινωνικές, πολιτικές και οικονομικές συνθήκες που την καθιστούν δυνατή για όλες τις γυναίκες.

Αυτή η θεώρηση του γυναικείου σώματος εξηγεί γιατί η νεοφιλελεύθερη πολιτική και ο καθολικός φονταμενταλισμός έχουν συνάψει θανάσιμη πατριαρχική συμμαχία, για να αρνηθούν και να επιχειρήσουν να περιορίσουν το δικαίωμα των γυναικών να αποφασίζουν. Στο πλαίσιο της τρέχουσας συστημικής κρίσης η προσπάθεια ελέγχου της σεξουαλικότητας και της αναπαραγωγής αναδεικνύεται σε ένα από τα σημαντικότερα μέσα της βίαιης επίθεσης και της οπισθοδρόμησης την οποία επιχειρούν να επιβάλουν σε όλα τα επίπεδα. Σε καμία περίπτωση δεν είναι η πρώτη φορά που συμβαίνει (μας το θυμίζει η μελέτη της Σίλβια Φεντερίτσι σχετικά με το κυνήγι μαγισσών)[1], τουλάχιστον στην πρόσφατη ιστορία μας, αλλά είναι φανερό ότι σε στιγμές κρίσης ο έλεγχος της αναπαραγωγής και της σεξουαλικότητας των γυναικών και επομένως του σώματός τους αναδεικνύεται σε θεμελιώδες στοιχείο, με σκοπό να ιδιωτικοποιηθεί εκ νέου η κοινωνική αναπαραγωγή. Αυτό αντανακλούν η ιδεολογία που αμφισβητεί άμεσα ή έμμεσα τα κεκτημένα δικαιώματα και η πολιτική που τα περιορίζει, όπως το νομοσχέδιο για τις αμβλώσεις, η κατάργηση των ήδη περιορισμένων υπηρεσιών για τα άτομα που δεν μπορούν να αυτοεξυπηρετηθούν, η μείωση των βρεφονηπιακών σταθμών, οι συνέπειες των αλλεπάλληλων εργασιακών μεταρρυθμίσεων, οι περικοπές των κοινωνικών πόρων και υπηρεσιών και πολλά άλλα.

Η άμβλωση ως διαπραγματευτικό χαρτί

Ο τίτλος του νομοσχεδίου, το οποίο παρουσίασε η κυβέρνηση, φέρει ιδεολογικό φορτίο που δεν επιτρέπει καμία αμφιβολία: «νόμος για την προστασία της ζωής του εμβρύου και των δικαιωμάτων της εγκύου». Οι γυναίκες θεωρούνται εκκολαπτικές μηχανές, φορείς του εμβρύου, και τα δικαιώματα τους απορρέουν από την κατάσταση εγκυμοσύνης, εφόσον, σύμφωνα με τον υπουργό Δικαιοσύνης, «το κατ’ εξοχήν δικαίωμα των γυναικών είναι να γίνουν μητέρες». Η μητρότητα, την οποία ο φεμινισμός ανανοηματοδότησε και θεώρησε επιλογή στο σχέδιο ζωής των γυναικών, επανεμφανίζεται δυναμικά στον επίσημο λόγο ως επιβολή και θεία εντολή, η οποία ορίζει τη γυναικεία φύση και άρα τη θέση όλων των γυναικών στην κοινωνία. Με αυτόν τον τρόπο η κυβέρνηση ανασύρει τον λόγο του φρανκισμού, ο οποίος αρνείται τη σεξουαλικότητα των γυναικών και προβάλλει ως φυσικό προορισμό τους τη μητρότητα.

Στο νομοσχέδιο οι γυναίκες εξαφανίζονται ως υποκείμενα με δικαιώματα, για να μετατραπούν σε όργανα των δικαιωμάτων «του εμβρύου», στο οποίο επιπλέον αποδίδεται νομική προσωπικότητα, σε μια από τις πιο μισογυνικές εκδηλώσεις πλήρους περιφρόνησης προς τη ζωή των γυναικών.

Επιπλέον όμως η στιγμή που διάλεξαν για να παρουσιάσουν το σχέδιο για την αλλαγή του νόμου των αμβλώσεων και το ίδιο το περιεχόμενό του αποτελούν παράδειγμα του τρόπου με τον οποίο χρησιμοποιείται το σώμα μας ως διαπραγματευτικό χαρτί. Σε αυτή την περίπτωση η κυβέρνηση το χρησιμοποιεί για να διασφαλίσει την ψήφο της πιο σκληροπυρηνικής βάσης του Λαϊκού Κόμματος. Και προς τον σκοπό αυτό καταφεύγει επανειλημμένα στη συνταγματικότητα της πρότασης, επειδή βρίσκει στο «ισπανικό σύνταγμα» πολύτιμη στήριξη των πιο αντιδραστικών σχεδίων. Τώρα που επανεξετάζεται με κριτικό τρόπο η λεγόμενη μεταπολίτευση δεν πρέπει να λησμονούμε ότι η μεταπολίτευση έχει ένα χρέος και προς τις γυναίκες. Οι συμφωνίες που υπογράφηκαν από τα κοινοβουλευτικά κόμματα και διαμόρφωσαν τη «Μάγκνα Κάρτα» χρησιμοποίησαν και αυτές το γυναικείο σώμα ως διαπραγματευτικό χαρτί. Το κείμενο που εγκρίθηκε ήταν δώρο στους πολέμιους των αμβλώσεων (τότε με ένδυμα και διακριτικά διαφορετικά από εκείνα των σημερινών αλλά με την ίδια ιδεολογία), οι οποίοι πέτυχαν να επιβάλουν τη διατύπωση ότι «όλοι έχουν δικαίωμα στη ζωή», αντί για την αρχική «ότι όλα τα άτομα έχουν δικαίωμα στη ζωή». Μια μικρή διαφορά με τεράστια σημασία και βάρος, η οποία επικρίθηκε και απορρίφτηκε από όλο το φεμινιστικό κίνημα και σήμερα χρησιμεύει στην κυβέρνηση, με επικεφαλής τον Γαγιαρδόν, για να συμπεριλάβει σε αυτούς τους «όλους» και το «παιδί που πρόκειται να γεννηθεί»[2] και να στερήσει από τις γυναίκες το δικαίωμα να αποφασίζουν.

Ένα απάνθρωπο νομοσχέδιο

Αυτό το άθλιο νομοσχέδιο δημιουργεί στις γυναίκες πλήθος προβλημάτων. Αν προχωρήσει το σχέδιο της κυβέρνησης, το 94% των γυναικών που κάνουν έκτρωση θα μετατραπούν σε «εγκληματίες», είτε φυλακιστούν είτε όχι, επειδή ένας από τους σκοπούς της είναι να ποινικοποιήσει και να στιγματίσει την άμβλωση, να ενοχοποιήσει τις γυναίκες που κάνουν άμβλωση καθώς και το περιβάλλον τους. Στην πράξη θα σημαίνει απαγόρευση της άμβλωσης εκτός από λίγο περισσότερο από το 5% των γυναικών που διακόπτουν εκούσια την κύηση. Δηλαδή για το 0,02% (στοιχεία του 2009), τις γυναίκες που έκαναν έκτρωση λόγω βιασμού, και για το 5,67% (στοιχεία του 2011), το οποίο αντιστοιχεί σε όσες έκαναν έκτρωση επικαλούμενες σοβαρό κίνδυνο για την υγεία και τη ζωή τους. Ίσως, αν αποδώσει η τακτική, την οποία εφαρμόζει το Λαϊκό Κόμμα και έχει δοκιμάσει και σε άλλα ζητήματα, δηλαδή να προτείνει ακραία μέτρα και στη συνέχεια υπό τη γενική κατακραυγή να τα τροποποιεί κάπως, ώστε να παρουσιάζει το αποτέλεσμα ως βελτίωση, μπορεί να συμπεριλάβει στην τελική του πρόταση την αποποινικοποίηση, στην περίπτωση που υπάρχει «κίνδυνος σοβαρής δυσπλασίας του εμβρύου». Σε αυτή την περίπτωση το ποσοστό των γυναικών που θα μπορούσαν να διακόψουν εκούσια την κύηση υπό σκληρές, απάνθρωπες και εξευτελιστικές συνθήκες, όπως προβλέπει το νομοσχέδιο, θα έφτανε στο πενιχρό 8%.

Αυτό αποτελεί μόνο το ένα μέρος του προβλήματος, το άλλο είναι η κατάσταση στην οποία θα βρεθούν οι υπόλοιπες γυναίκες, ούτε λίγο ούτε πολύ το 94% ή το 92% όσων διακόπτουν εκούσια την κύηση, τις οποίες η κυβέρνηση θα αντιμετωπίζει ως παράνομες. Ενενήντα χιλιάδες γυναίκες θα πρέπει να ταξιδέψουν σε άλλες χώρες για να κάνουν έκτρωση; Ένα τέτοιο κοινωνικό σκάνδαλο οδηγεί στη σκέψη ότι θα είναι αδύνατο να εφαρμόσουν τον νόμο και επίσης ότι η κοινωνική ανυπακοή θα εκδηλωθεί με διάφορους τρόπους, αν ψηφιστεί το νομοσχέδιο. Δεν θα είναι η πρώτη φορά και, όπως λέει και το τραγούδι, «προσοχή, προσοχή, σας προειδοποιούμε, είμαστε περισσότερες από τότε που αρχίσαμε».

Συνεπώς μπορεί να υποστηριχτεί ότι το νομοσχέδιο, το οποίο προωθεί η κυβέρνηση, συνεπάγεται περαιτέρω ποινικοποίηση της άμβλωσης, εφόσον θα είναι πολύ λίγες οι γυναίκες που θα μπορούν να κάνουν άμβλωση, επικαλούμενες τις εξαιρέσεις του νόμου, λιγότερες από όσες μπορούσαν με τον νόμο του 1985 και του 2010 (που εξακολουθεί να ισχύει). Σε όλες αυτές τις περιπτώσεις παραμένει ένα πρόβλημα: η άμβλωση θεωρείται αδίκημα και, αν πράγματι υπάρχει βούληση να λυθούν τα προβλήματα των γυναικών οι οποίες αποφασίζουν να κάνουν έκτρωση, η συλλογική εμπειρία από τριάντα πέντε χρόνια κινητοποιήσεων επιβεβαιώνει και πάλι τη λύση την οποία προτείνουν οι φεμινιστικές οργανώσεις: η άμβλωση πρέπει να νομιμοποιηθεί και να εξαιρεθεί από τον ποινικό κώδικα.

Η άρνηση του δικαιώματος στην άμβλωση βρίσκεται στη βάση της περιστολής των δημοκρατικών δικαιωμάτων της οποίας γινόμαστε μάρτυρες και μέσω της οποίας επιχειρείται να επιβληθεί η έξοδος από την κρίση. Οι ελευθερίες, η συμμετοχική κοινωνία των πολιτών και η δημοκρατία ως κοινή επιδίωξη πολλών ανθρώπων είναι ασύμβατες με την άρνηση της δικαιώματος των γυναικών να αποφασίζουν για τη ζωή τους.

Η υπεράσπιση του δικαιώματος στην άμβλωση μας αφορά όλες και όλους.

*Η Χούστα Μοντέρο (Justa Montero) είναι μέλος της Φεμινιστικής Συνάθροισης Μαδρίτης (Asamblea Feminista de Madrid).

Μετάφραση: Δήμητρα Κοκκινίδου

Πηγή: Viento Sur

Το άρθρο αρχικά δημοσιεύτηκε σε συντομότερη μορφή στην εφημερίδα Diagonal

 

Σημ. μετφ.