της Ναταλίας Σερέτη*
Εισαγωγή
Έναυσμα για αυτήν την εισήγηση αποτέλεσε η μελέτη της θεωρίας του S.H.Foulkes, θεμελιωτή της Ομαδικής Ανάλυσης. Πηγή προβληματισμού είναι η βιωματική και θεωρητική ενασχόλησή μου με την Ομαδική Ανάλυση από την πλευρά της θεραπευόμενης και εκπαιδευόμενης, αλλά και από την σκοπιά των αρχικών σπουδών μου στην κοινωνιολογία και την επαγγελματική μου δραστηριότητα με την κοινωνία και την πολιτική γενικά, και πιο ειδικά ζητήματα που αφορούν τον φεμινισμό και τα δικαιώματα (μετανάστες, παιδιά, θύματα βίας, πρόσφυγες, τσιγγάνοι, ομοφυλόφιλοι κ.ά.).
Έτσι σχηματοποιήθηκε μέσα στους συλλογισμούς μου η ‘ανακάλυψη’ ότι η Ομαδική Ανάλυση είναι ένα πεδίο ή ένα εργαλείο συνάντησης των επιστημών της Ψυχολογίας και της Κοινωνιολογίας, ενώ οι καθημερινές μου διαπιστώσεις ότι κάθε τι ιδιωτικό είναι βαθιά πολιτικό, δηλαδή αφορά το σύνολο της κοινωνίας, ήρθαν να επισφραγίσουν αυτή την ιδέα.
Σύμφωνα με τον θεμελιωτή της S.H.FOULKES η Ομαδική Ανάλυση είναι:
- Μία μέθοδος ομαδικής ψυχοθεραπείας, είναι μια ειδική μέθοδος προσέγγισης, ένα μοντέλο θεραπείας
- Δεν είναι ψυχανάλυση ατόμων σε ομάδα, αν και κατά τη διαδικασία και το περιεχόμενό της αξιοποιούνται οι αρχές της ψυχανάλυσης
- Δεν είναι ούτε ψυχολογική θεραπεία μιας ομάδας από έναν ψυχαναλυτή
- Είναι μια μορφή ψυχοθεραπείας της ομάδας από την ομάδα, συμπεριλαμβανομένου του συντονιστή.
- Είναι επίσης ένα εργαλείο επιστημονικής έρευνας, είναι το κατάλληλο εργαλείο για τη μελέτη των ‘δυναμικών’ της ομάδας, μια νέα επιστήμη στην οποία η ψυχολογία και η κοινωνιολογία συναντιούνται.
Γενικές αρχές
Σύμφωνα με την εμπειρική και θεωρητική προσέγγιση που ανέπτυξε ο S.H.Foulkes, οι αρχές που αναπτύχθηκαν στους τύπους ομαδικής ανάλυσης μπορούν να εφαρμοστούν σε όλες τις μορφές ανθρώπινων ομάδων, ακόμα κι αν δεν είναι πρωταρχικά θεραπευτικές, αρκεί να είναι κατά βάση προσανατολισμένες σε γνωσιακές-βιωματικές-μαθησιακές στοχεύσεις ή και ολιστικής επίλυσης προβλημάτων.
Ο S.H.Foulkes τοποθετεί τη θεραπευτική ομαδική ανάλυση στο πλαίσιο της ευρύτερης κοινωνικής κατάστασης που λαμβάνει χώρα τη συγκεκριμένη χρονική στιγμή και στον συγκεκριμένο τόπο στον οποίο εντάσσεται. Έτσι:
- Το πλαίσιο αναφοράς της Ομαδικής Ανάλυσης είναι η συνολική κατάσταση για όλες τις λειτουργίες και για την ερμηνεία και κατανόηση όλων των γεγονότων που παρατηρούνται. Με αυτή την έννοια η «κατάσταση» περιλαμβάνει όλες τις αντικειμενικές συνθήκες της πραγματικότητας και τους κανόνες, σαφείς ή και υποβόσκοντες, που παρατηρούνται στο περιβάλλον, στο ιστορικό-κοινωνικό-πολιτικό πλαίσιο.
- Όλα τα άτομα μέλη της Ομάδας πρέπει να μαζευτούν μαζί και να συναντιούνται συστηματικά για πλήρη και ειλικρινή συζήτηση και ανταλλαγή πληροφοριών, απόψεων και συναισθημάτων. Ο σκοπός είναι η μέγιστη αμοιβαία επικοινωνία και συνειδητότητα (awareness). Όλη η ομάδα πρέπει να παίρνει ενεργά μέρος.
- Ουσιαστικό είναι η κατάσταση να μην εκλαμβάνεται στη βάση του τι φαίνεται, αλλά κρυμμένες αντιδράσεις πρέπει να γίνουν ορατές, δηλ. η κατάσταση πρέπει να εξερευνηθεί σε βάθος όπως πραγματικά είναι. Μία από τις σημαντικότερες μεταβλητές είναι ο τρόπος που ασυνείδητες διεργασίες, πάντοτε σπουδαίες, ξεκινούν από την απλή παρατήρηση και οδηγούνται αρχικά προς την πλήρη αποκάλυψη και στη συνέχεια στη διερεύνηση, ως στοιχείο της ομαδικής ανάλυσης.
Πώς γεφυρώνεται το άτομο με την κοινωνία και πώς συναντιούνται οι επιστήμες της ψυχολογίας και της κοινωνιολογίας
Ο S.H.Foulkes επισήμαινε συνέχεια στα γραπτά του, και στη θεωρία και πρακτική που ανέπτυξε ότι τα ανθρώπινα προβλήματα δεν μπορούν να λυθούν σε απομόνωση, αλλά μονάχα μέσα από μια συντονισμένη προσπάθεια όλης της ανθρωπότητας.
Οι άνθρωποι από την κούνια ως τον τάφο ζουν πάντα μέσα σε κοινωνικές δομές. Ένας νευρωτικός ασθενής ζητά βοήθεια επειδή δεν μπορεί να ζήσει ικανοποιητικά μέσα στην κοινότητά του ή επειδή η κοινότητά του δεν μπορεί να τον αντέξει. Και επειδή οι δυνάμεις που τον καθοδηγούν είναι αρχαϊκές βάσει ενός παιδικού και πρωτόγονου προτύπου, δεν μπορεί να προσαρμοστεί στην κοινωνική του ομάδα, και καθώς δεν γνωρίζει την πηγή αυτών των δυνάμεων, μέσα του αδυνατεί να κατανοήσει, να έχει επίγνωση, αυτογνωσία, ενδοσκόπηση (S.H.Foulkes).
Ο κύριος σκοπός μιας αληθινής θεραπείας συνεπώς είναι διττός: η ανάπτυξη της επίγνωσης και της προσαρμογής, η εγκαθίδρυση μιας ζωτικής εσωτερικής αρμονίας μεταξύ του ατόμου και του κόσμου του. Στο σημείο αυτό έρχεται η Ομαδική Ανάλυση να συνδέσει αυτά τα δύο: ευνοεί την αλληλεπίδρασή τους καθώς από τη μία μεριά συμβάλλει ώστε τα άτομα μέσα από τη διαδικασία της ανάλυσης να προσεγγίζουν όλο και περισσότερο την ενδοσκόπηση και στην επίγνωση, ενώ παράλληλα κάνοντας αυτό στο πλαίσιο της ομάδας μαζί, από κοινού και ενώπιον των υπόλοιπων μελών της ομάδας προωθείται η προσαρμογή τους στο κοινωνικό περιβάλλον και γίγνεσθαι.
Η ομαδική εμπειρία είναι εκείνη η διορθωτική εμπειρία η οποία μπορεί να θεραπεύσει τη νεύρωση. Είναι ένας μικρόκοσμος και ο χώρος για την ώσμωση των ανθρώπινων καταστάσεων. Η ομαδική θεραπεία είναι η λύση εκείνη (σε σχέση με τις ατομικές προσεγγίσεις ανάλυσης και θεραπείας) που καλύπτει ένα μεγαλύτερο φάσμα του εξωτερικού κόσμου και των σχέσεων ενός ανθρώπου, μέσα στο πεδίο της άμεσης παρατήρησης. Οι ασθενείς μπορούν να αντικρύσουν τα προβλήματά τους ως ομάδα, συμπεριλαμβάνοντας τις αντιδράσεις μεταξύ τους, τα λεγόμενα δυναμικά της ομάδας.
Κάποιος μπορεί ακόμη να πει ότι ομαδική θεραπεία σημαίνει να εφαρμόζουμε τον κοινό νου, την κατανόηση της κοινότητας πάνω σε ένα πρόβλημα, δίνοντας τη δυνατότητα σε όλους αυτούς που ανοιχτά συμμετέχουν στην επιχειρούμενη επίλυση και που στην πραγματικότητα είναι εμπλεκόμενοι σε αυτό να δράσουν, να επιδράσουν, να αλληλεπιδράσουν.
Μέσα από το κοινό βίωμα το όποιο «πρόβλημα» παίρνει άλλες διαστάσεις, καθολικοποιείται, κι έτσι με μία έννοια πολιτικοποιείται, γίνεται από ιδωτικό δημόσιο. Από πρόβλημα αυστηρά προσωπικό, από ζήτημα ψυχολογικό που χρήζει θεραπείας, από ιδιαίτερη δυσκολία, ιδιομορφία, ιδιορρυθμία ή ιδιαιτερότητα ενός και μόνου ατόμου, ανάγεται σε κοινό, δημόσιο, πολιτικό∙ γιατί εν τέλει αφορά με τον έναν ή τον άλλον τρόπο, έμμεσα ή άμεσα και άλλα μέλη της ομάδας, και με τη διαδικασία των ομόκεντρων σπειροειδών κύκλων που αναπτύσσονται γύρω από τον πυρήνα του ατόμου, αφορά κι άλλους κύκλους και ολοένα κι άλλους κύκλους και τελικά παύει να είναι ατομικό-μοναδικό, αλλά γίνεται οικουμενικό και παναθρώπινο. Ο I.D.Yalom μίλησε για την προσαρμοστική σπείρα που τίθεται σε κίνηση πρώτα μέσα και έπειτα έξω από την ομάδα.
Η καθολικότητα ως θεραπευτικός παράγοντας είναι καθοριστικής σημασίας που αναδεικνύεται μέσα από την ομαδική εμπειρία. Το να μαθαίνω ότι δεν είμαι ο μόνος που έχει τέτοιου είδους πρόβλημα, το να βλέπω ότι είμαι εξίσου καλά ή άσχημα με τους άλλους, το να μαθαίνω ότι και άλλοι έχουν μερικά από τα ‘αρνητικά’ μου συναισθήματα και ‘κακές’ σκέψεις, το να μαθαίνω ότι και άλλοι έχουν ιστορίες και οικογένειες το ίδιο δυστυχισμένες ή μπερδεμένες όπως η δική μου, το να μαθαίνω ότι δεν είμαι πολύ διαφορετικός από τους άλλους ανθρώπους, όλα αυτά μας δίνουν μια αίσθηση ‘καλωσορίσματος’ στην ανθρώπινη φυλή, σύμφωνα και με τον I.D.Yalom.
Γεφυρώνεται το άτομο με την κοινωνία. Γεφυρώνεται κατά προέκταση και η επιστήμη της ψυχολογίας με την επιστήμη της κοινωνιολογίας, δύο ανθρώπινες/ανθρωπιστικές επιστήμες με ισχυρούς δεσμούς και αλληλοτροφοδότηση, με συμπληρωματικότητα.
Η Ομαδική Ανάλυση είναι μία εθελούσια επίκτητη μήτρα που ξαναγεννά το άτομο στον έξω κόσμο, τρόπον τεινά. Εφόσον το άτομο από την κούνια του μέχρι την είσοδό του στην ομαδική του θεραπευτική ανάλυση δεν κατόρθωσε για μια σειρά από λόγους να πραγματευτεί τις διαστρεβλωτικές του θεωρήσεις και αισθήσεις, έχει εκεί την ευκαιρία μιας διορθωτικής εμπειρίας πιο προσαρμοσμένης σε αυτό που πραγματικά συμβαίνει.
Σε μία τέτοια κατάσταση η ομάδα δεν μπορεί να αποφύγει την αποδοχή της ευθύνης και πρέπει όλο και περισσότερο να στηρίζεται στους δικούς της πόρους, αντί να ανατρέχει σε έναν αρχηγό ή κάποια άλλη αρχή για καθοδήγηση. Αυτό ως διαδικασία εξασκεί το ομαδικό μέλος στην προετοιμασία για την ‘ενηλικίωση’, την ανάληψη ευθυνών, της ευθύνης του εαυτού του μέσα στο κοινωνικό γίγνεσθαι. Η συλλογική κατάσταση μειώνει την αυστηρότητα της λογοκρισίας μέσα σε καθε άτομο και το ασυνείδητο ‘υλικό’ του κάθε μέλους απελευθερώνεται.
Τα άτομα μέσα σε μια ομάδα έχουν την ακόλουθη επιλογή:
Να ξεπεράσουν το ιδιωτικό και την (εγωκεντρικά) προσωπική τους στάση, να αποδεχτούν τους άλλους, να συν-δυάσουν, να συν-υπάρξουν και να συνεργαστούν μεταξύ τους. Αυτό λειτουργεί ως μια εποικοδομητική τάση, απελευθερώνει και θεραπεύει. Η ιδιαίτερη μορφή πάνω στην οποία λειτουργεί η νευρωτική κατάσταση, από τη φύση της είναι εξαιρετικά ατομικιστική. Είναι στην ουσία της διασπαστική στην ομάδα γιατί γενετικά είναι το αποτέλεσμα της ασυμβατότητας μεταξύ του ατόμου και της ομάδας προέλευσής του, της ομάδας στην οποία εμπεριέχεται (S.H.Foulkes).
Στην σύγχρονη δυτική κοινωνία η ιδιωτικότητα, η διαφύλαξη του ιδιωτικού, έχει προοδευτικά αναχθεί σε υπέρτατο αγαθό. Ένα αγαθό που όμως έχει οδηγήσει στην αποξένωση μεταξύ των ατόμων ωσάν να μην συνθέτουν τα άτομα τις κοινωνικές ομάδες, ωσάν τα άτομα να είναι αυθύπαρκτα. Η αποξένωση στις ανθρώπινες σχέσεις οδηγεί περαιτέρω στη στρέβλωση όσον αφορά το πώς εκλαμβάνονται τα βιώματα, οι απόψεις, οι ανθρώπινες συμπεριφορές. Κατά τη γνώμη μου το να προσκυνάμε αξιακά στην διαφύλαξη της ιδιωτικότητας είναι ο κακώς εννοούμενος σεβασμός στην προσωπικότητα του άλλου.
Εδώ θα ήθελα ως παράδειγμα να αναφερθώ στο κίνημα των ομοφυλοφίλων. Λέμε συχνά «δεν με νοιάζει τι κάνει στο κρεβάτι του» και νιώθουμε συστολή φυσικά να υπεισέλθουμε στις σεξουαλικές προτιμήσεις κάποιου. Όμως σε παγκόσμιο επίπεδο υπάρχει μια ολόκληρη κοινότητα Λεσβιών-Ομοφυλόφιλων-Αμφιφυλόφιλων-Τρανς-Κουίρς-Διευμφυλικών ατόμων (ΛΟΑΤΚΙ-LGBTIQ) που -μέσα σε ένα κατεστημένο αξιακό σύστημα της σύγχρονης δυτικής κοινωνίας- καταπιέζονται, ζουν ανελεύθερα, στερούνται δικαιωμάτων, αναγκάζονται να κρύβονται, να προσποιούνται, ζουν μια κρυφή ζωή, ζουν δύο ζωές, τη φανερή και την εν κρυπτώ. Αυτό ως πραγματικότητα δεν αφορά τα άτομα αυτά, αφορά όλη την κοινωνία από τη στιγμή που οι σεξουαλικές προτιμήσεις των ατόμων έχουν συλλογικές προεκτάσεις. Μέλη της κοινωνίας, άτομα που την συναπαρτίζουν (είναι δικοί μας άνθρωποι, συγγενείς, φίλοι), ζουν δυστυχισμένα, γίνονται εμπαθή, φθονούν, βασανίζονται, υποφέρουν, αγωνιούν. Όλα αυτά μεταφέρονται μεταδοτικά στο συλλογικό βίωμα της κοινωνίας. Έτσι, και μέσα από αυτό που περιέγραψα, έχουμε μια κοινωνία που νοσεί. Το ιδιωτικό λοιπόν είναι και πολιτικό, και ένα ολόκληρο κίνημα διεθνές απαιτεί να εκφραστεί ανοιχτά και «να βγει από την ντουλάπα». Δηλαδή τι; Να γίνει κοινωνικά αποδεκτό!
Μέσα από τη διαδικασία της ομαδικής ανάλυσης πραγματοποιείται η αναδιατύπωση του ‘ιδιωτικού’, το οποίο ενώ αναμφίβολα παραμένει ιδιωτικό-προσωπικό, παύει να είναι θαμμένο, παύει να υποβόσκει ως υφέρπων στην κοινωνία, μετατρέπεται σε ‘πολιτικό’, δηλαδή κοινωνικό.
Η Ομαδική Ανάλυση είναι ένα μέσο που αμβλύνει την αιχμηρότητα της διάκρισης ιδιωτικού/πολιτικού. Μια διάκριση η οποία τι κάνει; Συμβάλλει στην περιχαράκωση των ανθρώπων εντός των τειχών των προσωπικών τους προβλημάτων και εντός των ιδιωτικών διαστρεβλωτικών τους αναπαραστάσεων της πραγματικότητας. Πόσο μπορεί κάτι τέτοιο να βοηθήσει τον ίδιο τον άνθρωπο; Κατά τη γνώμη μου καθόλου.
Η ‘γείωση’ με την κοινωνία είναι η μόνη ίσως οδός προς τη χειραφέτηση του ατόμου (με την έννοια της απόκτησης αυτο-αποδοχής, αυτο-πεποίθησης, αυτο-εκτίμησης) και άρα προς την απελευθέρωση από τις προσωπικές αγκυλώσεις, στρεβλώσεις που ταλανίζουν το άτομο.
Η υπέρβαση του ιδιωτικού, του μύχιου στην κατεύθυνση της διαπραγμάτευσής του συντελείται -με αξιοπρέπεια, χωρίς ευτελισμό- μέσα από τα ασφαλή φίλτρα και τα δυναμικά της ομαδικής ανάλυσης και περνάει στη σφαίρα του δημόσιου με αποτέλεσμα να γίνεται πιο διαχειρίσιμο παύει να ομοιάζει με ένα τέρας, με έναν γίγαντα δράκο, ενώ παράλληλα ο σεβασμός στην προσωπικότητα του άλλου διασφαλίζεται και μάλιστα προστατεύεται από την ίδια την ομάδα εσωτερικά!
Συμπέρασμα
Οτιδήποτε ιδιωτικό αναπόφευκτα αφορά το συλλογικό, την κοινωνία.
Στη θεωρία, ίσως η μεγαλύτερη συνεισφορά της Ομαδικής Ανάλυσης ως τεχνικής να είναι ότι κάθε στοιχείο της ψυχοπαθολογίας, δηλαδή κάθε σύμπτωμα, κάθε ατομικό σύνδρομο, κάθε διαγνωστική κατηγορία επανεξετάζεται εκ νέου υπό το φως της κοινωνικής, ομαδικής, συλλογικής κατάστασης και έτσι οδηγούμαστε σε νέες παρατηρήσεις (S.H.Foulkes).
Η Ομαδική Ανάλυση παρέχει τη δυνατότητα αντάμωσης δύο χώρων, διακριτών μεν αλλά και σιαμαίων με την έννοια ότι δεν υπάρχει ο ένας δίχως τον άλλο, του ιδιωτικού και του πολιτικού. Παρέχει τη δυνατότητα αντάμωσής τους χωρίς νάρκες.
Ενδεικτικές Πηγές:
Foulkes, S.H. (1964) Therapeutic Group Analysis, George Allen & Unwin LTD.
Foulkes, S.H. (1975) Group analytic psychotherapy. Method and principles, London: Karnac Books.
Yalom, I.D. (2006) Θεωρία και πράξη της ομαδικής ψυχοθεραπείας, Εκδόσεις Άγρα.
Αβδελά, Έ. (1998) Το «Δημόσιο» και τον «Ιδιωτικό» στη νέα πολιτική ιστορία ή τα μεταβαλλόμενα όρια του πολιτικού, Ανακοίνωση στην ημερίδα της Εταιρείας Μελέτης Νέου Ελληνισμού, περιοδικό Μνήμων.
«Το προσωπικό και το πολιτικό» (2009) http://sporos.espiv.net/personal_political.html .
Καμπούρη, Ν. & Π. Χατζόπουλος, Η κοινοτοπία του μπλόγκινγκ ή πώς το διαδίκτυο επηρεάζει τον διαχωρισμό δημόσιου και ιδιωτικού, http://www.republic.gr/?p=176 .
Burman, E. (2002) Gender, Sexuality and Power in Groups, article in the SAGE Social Science Collection, Group Analysis, The Group Analytic Society London, vol. 35 (4): 540-559.
Currat, Th. & L. Michel (2006) Groups and Gender: The effects of a masculine gender deficit, Group Analysis, The Group Analytic Society London, vol. 39 (1): 133-142.
Παράθεμα 1
Πέρα από το εργαλείο της Ομαδικής Ανάλυσης, η Τέχνη μπορεί κανείς να πει ότι είναι ένας σχετικά ασφαλής χώρος, ένα μέσο που μπορεί να αξιοποιηθεί για την αναγωγή του ιδιωτικού σε πολιτικό, όπου μπορεί το ατομικό να μετουσιωθεί σε πολιτικό προς όφελος του ίδιου του ατόμου και της κοινωνίας. Οι συμβολισμοί ή και ο ρεαλισμός στην τέχνη, δεδομένου ότι παρέχεται η άδεια (με την έννοια της «ποιητικής αδείας») ελεύθερης έκφρασης, μπορεί να την κάνει εποικοδομητική ως μέσο κοινωνικοποίησης. Απουσιάζει ωστόσο η ώσμωση και τα δυναμικά που αναπτύσσονται ανάμεσα στα άτομα στο πλαίσιο της Ομαδικής Ανάλυσης, τα οποία είναι σχεδόν μαγικά.
Παράθεμα 2
Υποστηρίζοντας ότι το ιδιωτικό είναι και πολιτικό δεν ισοδυναμεί με την κατάργηση της διχοτόμησης μεταξύ τους. Η διαδρομή της μετάβασης του ιδιωτικού στο πολιτικό είναι μια διαδρομή με πολλούς κινδύνους και παγίδες όταν συντελείται δίχως ασφάλεια, δίχως ωριμότητα. Έχει αποδειχθεί κατ’ επανάληψη με ‘ειδήσεις’ που αναδύονται στα μαζικά μέσα ενημέρωσης και με ‘προσωπικές αναρτήσεις’ στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Άνθρωποι έχουν εκτεθεί, στιγματιστεί ανεπανόρθωτα στο κοινωνικό επίπεδο εξαιτίας μιας παρορμητικής, ανώριμης, αδούλευτης, σχεδόν αυτοκτονικής στάσης στη διαχείριση των θεμάτων τους, από τους ίδιους ή από δόλιους άλλους. Φυσικά η δημοσιοποίηση από μόνη της δεν είναι κατακριτέα, εκεί ωστόσο πρέπει να τηρούνται ευλαβικά οι κανόνες σεβασμού στην προσωπικότητα του ατόμου, κανόνες δεοντολογίας κλπ.
Παράθεμα 3
Όσον αφορά τη συμμετοχή των φύλων στην Ομαδική Ανάλυση, πάρα πολλές φορές παρατηρούμε, επισημαίνουμε και συζητάμε την υπερ-εκπροσώπηση των γυναικών σε αυτή σε σχέση με τους άνδρες. Ήταν κάτι που με προβλημάτιζε ιδιαίτερα. Οι συλλογισμοί, η γνωσιακή εμπειρία και η θεωρητική μελέτη με οδήγησαν στις εξής σκέψεις:
Είναι διαπιστωμένο ότι ιστορικά και διαχρονικά, στο πλαίσιο του πατριαρχικού κοινωνικού μοντέλου πάνω στο οποίο έχει θεμελιωθεί όλη η δυτική κουλτούρα κάθε φύλο είχε διακριτά τον «χώρο» του. Οι γυναίκες δρούσαν στον ιδιωτικό χώρο (έμεναν σπίτι) και οι άνδρες στον δημόσιο χώρο. Οι γυναίκες είχαν το δικαίωμα να έχουν ευαισθησίες και συναισθήματα, να λυγίζουν υπό το βάρος των τυχόν δυσκολιών, οι άνδρες έπρεπε να είναι, αλλά κυρίως να φαίνονται λογικοί, δυνατοί, σκληροί, απτόητοι. Παρότι η πρόοδος της κοινωνίας αλλά κυρίως μέσα από τις γυναικείες διεκδικήσεις τα στεγανά αυτά χαλάρωσαν, δεν μπορούμε να παραβλέψουμε ότι αυτές οι επί αιώνες δομές έχουν καταγραφεί στο συλλογικό μας ασυνείδητο, στο συνειδητό μας και στον πολιτισμό μας, είναι βαθιά ριζωμένα στερεότυπα.
Οι γυναίκες λοιπόν στον παραδοσιακό τους χώρο είχαν τη δυνατότητα και την ικανότητα να καλλιεργούν σχέσεις μεταξύ τους, να φτιάχνουν μικρο-ομάδες με σχέσεις εμπιστοσύνης, εμπιστευτικότητας, εχεμύθειας. Μοιράζονταν τα μυστικά τους, τα συναισθήματά τους, ήταν εξοικειωμένες με αυτό, το έκαναν με αυτοπεποίθηση, μαεστρία, σιγουριά. Αυτή η αίσθηση, αυτή η κατάσταση προσιδιάζει με την κατάσταση στην Ομαδική Ανάλυση που είναι ένας ασφαλής χώρος, όπου υπάρχει εχεμύθεια, συναίσθημα κλπ., όπου το ιδιωτικό κοινωνείται προστατευμένα!
Οι άνδρες στον παραδοσιακό τους χώρο δεν είχαν κανένα παρόμοιο βίωμα. Στον δημόσιο χώρο, στη δουλειά, στην αγορά, στο γήπεδο, στο καφενείο κλπ. ήταν συνεχώς εκτεθειμένοι στην κρίση των άλλων ανδρών, στον αναμεταξύ τους ανταγωνισμό, στην επιθετικότητα, στον ηγεμονισμό, στην καταπίεση του συναισθήματος και της ευαισθησίας, στην ανάδειξη ενός κυρίαρχου προφίλ. Αυτό το ‘έλλειμμα’ ανθρώπινης αλήθειας, αυτόςο εγκλωβισμός σε μια στερεοτυπική εικόνα που διατηρείται οριακά ως τις μέρες μας, τους κρατάει μακριά από το συναίσθημά τους, από τη γνήσια αυτοαποδοχή, από την αναζήτηση της επίγνωσης και από την ανάγκη για προσαρμογή.
Οι άνδρες ακόμα νομίζω δεν έχουν κοινωνικά, μαζικά επιχειρήσει να αποτινάξουν τα δεσμά των στερεοτύπων από πάνω τους. Δεν έχουν κινητοποιηθεί για να διεκδικήσουν όλα αυτά που παρέχει στον άνθρωπο και ο ιδιωτικός χώρος. Όλα αυτά τους κρατούν και μακριά από τη Ομαδική Ανάλυση, γιατί αποτελεί ένα μυστήριο για αυτούς, είναι το ανοίκειο και το άγνωστο που φοβίζει.
* Η εργασία αυτή παρουσιάστηκε από τη Ναταλία Σερέτη -κοινωνιολόγο εκπαιδευόμενη στην Ομαδική Ανάλυση και μέλος ως φοιτήτρια της Group Analytic Society international (GASi)- σε Μεσαία Ομάδα το 2014 που διοργάνωσε το ιδιωτικό ψυχολογικό γραφείο των ομαδικών αναλυτών Ελευθερίας Παναγιωτοπούλου και Γιάννη Μαυρογιώργη
