της Δήμητρας Κογκίδου*
Η απόφαση του υπουργείου Οικονομίας για τη μη εμπορική προβολή ιδιαίτερα σεξουαλικοποιημένων προϊόντων, που απευθύνονται σε μικρά παιδιά, είναι θετική -και θα πρόσθετα και άλλων που υποκινούν ρητορική μίσους γενικότερα.
•Είναι ιδιαίτερα ανησυχητικό ότι υπάρχουν στην αγορά –όχι μόνον στην ελληνική– πάρα πολλά προϊόντα που, ενώ έχουν σχεδιαστεί ειδικά για μικρά παιδιά, συνδέονται πάρα πολύ με μια αντικειμενοποιημένη σεξουαλικότητα των ενηλίκων και επηρεάζουν την ανάπτυξή τους με διάφορους τρόπους, καθώς προτείνουν στα μικρά παιδιά που δεν έχουν εμπειρία ζωής ένα ορισμένο στυλ ζωής και αποτελούν πολιτισμικά πρότυπα.
•Υπάρχουν πάρα πολλά παιδικά προϊόντα, όπως παιχνίδια, ρούχα –αποκριάτικα και μη- που είναι μικρογραφίες των μεγάλων και αναπαριστούν εικόνες σέξι και σεξουαλικοποιημένων προσώπων, χωρίς τελικά να λαμβάνεται υπόψη η ηλικιακή καταλληλότητα κάποιων αντικειμένων, συνηθειών και εξαρτημάτων.
Τα προϊόντα αυτά δεν προβάλλουν υγιή μηνύματα και πρότυπα για την εξωτερική εμφάνιση και τη σεξουαλικότητα, δεν προσφέρουν ένα υγιές πρότυπο αυτοεκτίμησης, ούτε σεβασμού, αποδοχής και αγάπης του σώματος, ούτε προστατεύουν την παιδική ηλικία, καθώς δεν δίνουν την ευκαιρία στα παιδιά να ζήσουν ως παιδιά και έξω από τα καταναλωτικά πρότυπα.
Τα περισσότερα από αυτά τα προϊόντα απευθύνονται στα κορίτσια.
•Για παράδειγμα, υπάρχουν πολλές υπερσεξουαλικοποιημένες αποκριάτικες στολές για κορίτσια, που πέρα από το γεγονός ότι διαστρεβλώνουν την εικόνα ορισμένων επαγγελμάτων, όπως η σέξι νοσηλεύτρια, μαθαίνουν στα κορίτσια ότι πρέπει να επιδιώξουν αυτό το πρότυπο ομορφιάς, ότι η ομορφιά είναι το βασικό συστατικό της γυναικείας ταυτότητας και πρέπει να την κυνηγούν και τα περιορίζουν σε ένα μικρό εύρος ενδιαφερόντων και δραστηριοτήτων.
Προϊόντα αυτού του τύπου «για κορίτσια» επηρεάζουν αρνητικά την αυτοεικόνα των κοριτσιών, την αυτοεκτίμησή τους, τις μελλοντικές προοπτικές τους στην προσωπική και στην επαγγελματική ζωή.
Γιατί να μην υπάρχουν πολλές αποκριάτικες στολές που να εμπνέουν και να μην περιορίζουν τα κορίτσια, όπως διάσημων γυναικών σε πολλούς τομείς, ή γυναικών σε πολλούς επαγγελματικούς ρόλους, αλλά με ρεαλιστική απεικόνιση;
Αυτό είναι εξίσου σημαντικό και για τα αγόρια, καθώς θα έχουν μια αίσθηση της συμβολής των γυναικών σε διάφορους τομείς, θα βλέπουν ότι μπορούν οι γυναίκες να είναι ισχυρές, δημιουργικές και γεμάτες αυτοπεποίθηση.
•Επίσης, αν δούμε τις απεικονίσεις και τα μηνύματα σε μερικά ρούχα για βρέφη και μικρά παιδιά, θα διαπιστώσουμε ότι ορισμένα αναπαράγουν στερεότυπες αντιλήψεις για τους έμφυλους ρόλους. Ορισμένες λεζάντες: «Συμβουλή για γονείς: κλειδώστε τις κόρες σας», «Μελλοντική νύφη», «Γίνε ήρωας», «Χρειάζομαι έναν ήρωα», «Όμορφη», «Χαριτωμένη», «Πολύ έξυπνος», «Έτσι είναι τα αγόρια», «Εκπαιδεύομαι για να γίνω Batman», «Εκπαιδεύομαι για να γίνω η γυναίκα του Batman», «Εκθαμβωτική», «Άρχοντας του Παιχνιδιού», «Γεννημένη για να φοράω διαμάντια».
Πάρα πολλοί γονείς και ψυχολόγοι έχουν εκφράσει την ανησυχία τους για το φαινόμενο των ιδιαίτερα σεξουαλικοποιημένων προϊόντων για παιδιά –ιδιαίτερα για κορίτσια- που ακολουθεί το μάρκετινγκ τα τελευταία χρόνια, καθώς η τακτική αυτή έχει ως αποτέλεσμα τα παιδιά να αποκτούν αντικείμενα που τα παγιδεύουν σε μια υποτιθέμενη ωριμότητα, αλλά στην πραγματικότητα η κρίση τους, η γνωστική και συναισθηματική τους ανάπτυξη δεν συμβαδίζει με αυτήν.
Τα κοινωνικά μηνύματα που συμβάλλουν στη σεξουαλικοποίηση των κοριτσιών προέρχονται από τη βιομηχανία της ψυχαγωγίας, της μόδας και των παιχνιδιών.
Έχουμε έντονα σεξουαλικοποιημένους χαρακτήρες, υπερβολικά θηλυκή και σέξι μόδα για κορίτσια, μακιγιάζ σε πολύ μικρές ηλικίες, εξαιρετικά περιποιημένα μαλλιά, μανικιούρ, τακούνια, υπερβολικά λεπτό σώμα με έντονες καμπύλες, επίμονη ενασχόληση με την εικόνα σώματος, αναπαραστάσεις των κοριτσιών ως «μικρές κυρίες» κ.ά.
Για παράδειγμα, ορισμένες κούκλες μόδας με ιδιαίτερα σέξι εσώρουχα/ρούχα και άλλα εξαρτήματα, σαρκώδη χείλη και έντονο βάψιμο, που απευθύνονται σε κορίτσια κάτω των 10 ετών, δίνουν το μήνυμα στα κορίτσια είναι ότι «το σεξ είναι δύναμη, είναι εμπόρευμα».
Μπορεί το μάρκετινγκ να χρησιμοποιεί την τακτική με τα σεξουαλικοποιημένα προϊόντα για παιδιά ως έναν τρόπο για να διευρύνει τη ζήτηση, αλλά αυτό είναι ένα πολύ σοβαρό ζήτημα για να το αφήσουμε μόνο στην αγορά, καθώς μπορεί να αποβεί επικίνδυνο για την ψυχική υγεία και για την προώθηση ενός υγιούς κοινωνικού προτύπου για τα κορίτσια.
Η πρόωρη σεξουαλικοποίηση των κοριτσιών μπορεί να επηρεάσει την ευημερία τους, καθώς έχουμε πάρα πολλά δεδομένα που τεκμηριώνουν ότι έχει αρνητικές επιπτώσεις σε ένα ευρύ φάσμα τομέων, συμπεριλαμβανομένης της γνωστικής λειτουργίας, της σωματικής και ψυχικής υγείας, της σεξουαλικότητας και των στάσεων και αντιλήψεων για τους έμφυλους ρόλους.
Πολλές μεγάλες επιστημονικές ενώσεις, όπως η Αμερικανική Ένωση Ψυχολόγων (APA) προειδοποιούν και έχουν αναλάβει εκστρατείες ενημέρωσης για τις επιπτώσεις που έχει να ενθαρρύνονται τα μικρά κορίτσια να υιοθετούν συμπεριφορές που δεν είναι συμβατές με την ηλικία τους και τα θέτουν σε έναν πρόωρο σεξουαλικό ρόλο, γεγονός που μπορεί να συμβάλει στη δημιουργία προβλημάτων αυτοεικόνας, αυτοπεποίθησης, στην ανάπτυξη κατάθλιψης και διαταραχών πρόσληψης τροφής.
Για παράδειγμα, το προβαλλόμενο ανέφικτο πρότυπο ομορφιάς που δίνουν ως μήνυμα πολλά από τα παραπάνω προϊόντα μπορεί να συμβάλουν στη δημιουργία νευρικής ανορεξίας στα νεαρά κορίτσια.
Το ανησυχητικό είναι ότι η διάγνωση των διαταραχών πρόσληψης τροφής (που συνδέονται άμεσα με τη δυσαρέσκεια για την αυτοεικόνα και την αυτοεκτίμηση) γίνεται σε όλο και μικρότερες ηλικίες κοριτσιών, σύμφωνα με τους ειδικούς στα θέματα αυτά.
Πάρα πολλά μικρά κορίτσια αποπειρώνται να κάνουν δίαιτα για να μεταμορφωθούν στα προβαλλόμενα γυναικεία πρότυπα που δεν συνάδουν ούτε με την ηλικία τους ούτε πάντα με την πραγματικότητα.
Σε κοινωνικό επίπεδο, υπάρχει ένα θέμα με το γεγονός ότι τα ορισμένα παιχνίδια «για κορίτσια» –πέρα από το ότι προωθούν ένα συγκεκριμένο πρότυπο ομορφιάς και τα κορίτσια καλούνται να προσαρμοστούν σε αυτό από μικρή ηλικία- τονίζουν στα κορίτσια πόσο σημαντική είναι η εμφάνιση και στρέφουν την προσοχή τους στο να θέτουν ως προτεραιότητα την περιποίησή τους και όχι άλλα χαρακτηριστικά της προσωπικότητάς τους ή άλλες τους δεξιότητες.
Αυτό, επιπρόσθετα, συμβάλει στην πρόωρη σεξουαλικοποίησή τους και κατά συνέπεια στην αντικειμενοποίηση των γυναικών [Αμερικανική Ένωση Ψυχολόγων (APA), Task Force on the Sexualization of Girls] (1).
Η σεξουαλικοποίηση των κοριτσιών μπορεί να έχει αρνητικές επιπτώσεις σε άλλες ομάδες (π.χ. αγόρια και ενήλικες άνδρες και γυναίκες), καθώς και στην κοινωνία ευρύτερα.
Η έκθεση σε πολύ περιορισμένα ιδανικά της γυναικείας σεξουαλικής ελκυστικότητας μπορεί να προκαλέσει δυσκολίες σε μερικούς άνδρες να βρουν μια «αποδεκτή» σύντροφο ή να απολαύσουν πλήρως τη συντροφικότητα.
Ενήλικες γυναίκες μπορεί να υποφέρουν, προσπαθώντας να προσαρμοστούν με όλο και νεαρότερα πρότυπα της ιδανικής γυναικείας ομορφιάς.
Στις γενικές κοινωνικές επιπτώσεις της πρόωρης σεξουαλικοποίησης των κοριτσιών μπορεί να ενταχθεί η αύξηση του σεξισμού γενικά, ότι λιγότερα κορίτσια ακολουθούν σταδιοδρομίες στον τομέα των φυσικών επιστημών, της τεχνολογίας, της μηχανικής και των μαθηματικών, η αύξηση της σεξουαλικής παρενόχλησης και της σεξουαλικής βίας, καθώς και η αυξημένη ζήτηση για παιδική πορνογραφία.
1.Βλ. The American Psychological Association- The APA Task Force on the Sexualization of Girls (2007). Στο: http://www.apa.org/pi/women/programs/girls/report-full.pdf
* Καθηγήτρια στο Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης, Πρόεδρος της Επιτροπής Φύλου και Ισότητας στο ΑΠΘ
Πηγή: εφημερίδα των συντακτών
Διαβάστε ακόμα
Πέρα από το ροζ και το γαλάζιο
Τα παιχνίδια των παιδιών: Περισσότερο έμφυλα από ποτέ
