της Paula Young Lee
Το ξέσπασμα του ιού Ζίκα στη Λατινική Αμερική δείχνει για άλλη μια φορά ότι παρά την περιορισμένη πρόσβαση σε αντισύλληψη και αμβλώσεις, το βάρος της ευθύνης για τη σεξουαλική συμπεριφορά των ζευγαριών πέφτει στις γυναίκες.
Είναι δύσκολο να πιστέψει κανείς ότι πριν λίγες εβδομάδες κανείς σχεδόν δεν είχε προηγουμένως ακούσει για τον ιό Ζίκα, πόσο μάλλον για τις επιπτώσεις τις οποίες φέρεται να έχει.
Η μικροκεφαλία είναι μία σπάνια συγγενής πάθηση κατά την οποία τα βρέφη γεννιούνται με αφύσικα μικρότερο του κανονικού μεγέθους κρανίο. Παρόλο που η ακριβής σχέση του Ζίκα με τη συγκεκριμένη γενετική ανωμαλία δεν έχει εξακριβωθεί, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) κήρυξε κατάσταση έκτακτης ανάγκης για τη δημόσια υγεία σε παγκόσμιο επίπεδο λόγω του συγκεκριμένου ιού, ενώ κυβερνητικοί αξιωματούχοι στη Βραζιλία, την Κολομβία, τον Ισημερινό και το Ελ Σαλβαδόρ συμβουλεύουν τις γυναίκες να αποφεύγουν να μένουν έγκυες, από φόβο ότι η ταχεία εξάπλωση του ιού Ζίκα μπορεί να προκαλέσει σοβαρές εγκεφαλικές βλάβες στα αγέννητα παιδιά. Αξιωματούχοι εκτός των πληγεισών χωρών στη Λατινική Αμερική και την Καραϊβική συμβουλεύουν τις γυναίκες ν’ αποφεύγουν τα ταξίδια σ’ αυτές τις περιοχές.
Παρατηρούμε κάτι το περίεργο σε αυτές τις προειδοποιήσεις; Όχι; Ας συνεχίσουμε τότε.
Όπως επισημαίνουν πολλοί σχολιαστές, εκπλήσσει υπερβολικά το γεγονός ότι χώρες χωρίς αντισύλληψη και όπου η άμβλωση είναι παράνομη ακόμη και σε περιπτώσεις βιασμού, αιμομιξίας ή όταν απειλείται η ζωή της μητέρας, συστήνουν στις γυναίκες να σταματήσουν να κάνουν παιδιά, για τουλάχιστον δύο χρόνια ή έως ότου οι ερευνητές γνωρίζουν περισσότερα για τις επιπτώσεις του Ζίκα στην ανάπτυξη των εμβρύων.
Υποστηρικτές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και εργαζόμενοι στο χώρο της υγείας είναι κατά αυτών των συστάσεων. Όπως γράφει η Charlotte Alter για το περιοδικό Time «ακόμα και αν οι γυναίκες προσπαθήσουν ν’ακολουθήσουν τις συστάσεις μέσω της αποχής, η σεξουαλική βία είναι τόσο διαδεδομένη σ’ αυτές τις χώρες που πολλές γυναίκες μπορεί να μείνουν έγκυες παρά τη θέλησή τους».
Εδώ είναι το πρόβλημα: όλες οι σχετικές προειδοποιήσεις απευθύνονται αποκλειστικά στις γυναίκες και αποφεύγουν μια συγκεκριμένη λέξη, τη λέξη «άντρες». Λένε στις γυναίκες ν’ αποφύγουν την εγκυμοσύνη σαν να πρόκειται για κάτι απλό όπως για παράδειγμα ν’ αποφύγουν μια λακκούβα στο δρόμο. Γιατί λοιπόν δεν προτρέπουν τους άντρες ν’ αποφεύγουν το αναπαραγωγικό σεξ μέχρι να γνωρίζουμε περισσότερα για τον Ζίκα;
Η σκέψη και μόνο να συστήσουν οι αρμόδιες Αρχές στους άντρες αποχή από το αναπαραγωγικό σεξ για δύο χρόνια, μοιάζει σαν ανέκδοτο. Η πεποίθηση ότι οι γυναίκες είναι υπεύθυνες για τον αντρικό πόθο και την επακόλουθη αναπαραγωγή είναι ένα πολιστισμικό ανακλαστικό τόσο ριζωμένο στις συνειδήσεις των ανθρώπων που δεν παρατηρείται καμία ασυμμετρία. Για το εξημερωμένο μυαλό είναι σχεδόν στα όρια του παράλογου να καταστήσει τους άντρες ηθικά υπεύθυνους για μία ανεπιθύμητη εγκυμοσύνη, στην περίπτωση του ιού Ζίκα, μια πιθανή απειλή στη δημόσια υγεία. Οι γυναίκες ωστόσο δεν μένουν έτσι απλά έγκυες, αλλά με τη βοήθεια των αντρών.
Σε βιολογικό επίπεδο, είναι κοινός τόπος ότι για να επιτευχθεί γονιμοποίηση πρέπει να υπάρχει ωάριο και σπερματοζωάριο. Και όμως, η φράση «έμεινε έγκυος» είναι η πλέον συνηθισμένη, υπονοώντας ότι η γυναίκα έμεινε έγκυος μόνη της. Γιατί η εγκυμοσύνη θα πρέπει ν’ αντιμετωπίζεται ως μία αποκλειστικά γυναικεία πράξη;
Οι επιστήμονες μπορεί μεν να γνωρίζουν τη βιολογία της αναπαραγωγής αλλά το ηθικό πλαίσιο γύρω από το σεξ και την εγκυμοσύνη δεν είναι πολύ διαφορετικό από ό, τι ήταν έξι αιώνες πριν, όταν ο Γάλλος γιατρός Ambroise Pare έγραφε ότι ένα παιδί γεννήθηκε με κεφάλι βατράχου επειδή η μητέρα του κράτησε ένα βάτραχο στο χέρι της. Η αντίληψη σύμφωνα με την οποία φταίει η συμπεριφορά των γυναικών για τις γενετικές ανωμαλίες ανήκει σ’ αυτές ακριβώς τις προκαταλήψεις, σύμφωνα με τις οποίες στη θέα και μόνο ενός τρομακτικού πλάσματος, μία έγκυος γυναίκα θα μπορούσε να γεννήσει ένα τέρας.
Αν και πρόκειται για ένα τόσο σοβαρό πρόβλημα είναι αστείο που ο κύριος φορέας του ιού Ζίκα, τα κουνούπια, έχουν γίνει η πραγματική ενσάρκωση των εξωγήινων εντόμων στην ταινία οι Στρατιώτες του Σύμπαντος και πρέπει να σβηστούν από προσώπου γης μήπως και καταστρέψουν τον πλανήτη.
Πρόκειται για μία ιδιαίτερα γνώριμη κατ’ αντιδικία θέση με ξεκάθαρες διαχωριστικές γραμμές ανάμεσα στο εμάς και στους άλλους. Στην προκειμένη ωστόσο περίπτωση, η θέση αυτή δεν λειτουργεί για μία σειρά από λόγους, μεταξύ άλλων και το γεγονός ότι η απειλή έχει ανθρώπινα χαρακτηριστικά. Με αξιοσημείωτη ταχύτητα, οι φορείς μετάδοσης έχουν αλλάξει. Οι ΗΠΑ κατέγραψαν ήδη την πρώτη περίπτωση όπου ο ιός Ζίκα μεταδόθηκε μέσω της σεξουαλικής επαφής μ’ ένα μολυσμένο άτομο.
Και τώρα τι γίνεται; Πρόσφατα, ο Πάπας Φραγκίσκος επικρίνεται από την εκκλησία για την υποτιθέμενη εμμονή του με την ομοφυλοφιλία, την άμβλωση και την αντισύλληψη σε βάρος της μεγαλύτερης αποστολής της. Οι πληγείσες από τον ιό Ζίκα περιοχές εμμένουν στη στάση τους εναντίον της αντισύλληψης και των αμβλώσεων, παρόλο που εξαιτίας αυτής της στάσης, μόνο στη Βραζιλία, έχουν ήδη γεννηθεί 4.000 βρέφη με κάποια γενετική ανωμαλία, κυρίως σε απομακρυσμένες κοινότητες με πενιχρά μέσα για τη φροντίδα των παιδιών με σοβαρές ειδικές ανάγκες .
Πέρα από τα πρακτικά ζητήματα που πρέπει άμεσα ν’ αντιμετωπιστούν, η πρόκληση μακροπρόθεσμα είναι ν’ αντιμετωπίσουμε τις μεταβαλλόμενες πραγματικότητες του 21ου αιώνα γύρω από τα θέματα του σεξ και της αναπαραγωγής, με μία ηθική ατζέντα που δεν θα στοχεύει στον έλεγχο των γυναικών αλλά στην ανακούφιση του ανθρώπινου πόνου.
Το άρθρο δημοσιεύτηκε στη Guardian και μπορείτε να το βρείτε εδώ
Μετάφραση: Βαγγελιώ Σουμέλη
