του φύλου συκής
Το 2016, μια χρονιά που πολλάκις χαρακτηρίστηκε ως άσχημη, κλείνει. Παρόλα αυτά, μπαίνοντας στο 2017 θα κρατήσουμε αυτά που μας άρεσαν και μας ενέπνευσαν: τα κινήματα και τις πολύμορφες διεκδικήσεις των γυναικών ανά τον κόσμο και τις προοπτικές για τη δημιουργία ενός χώρου συνάντησης, ζύμωσης και οργάνωσης που είδαμε με χαρά να ανοίγονται κι εδώ τελευταία, μέσα από τη συμμετοχή μας στην πρωτοβουλία Καμία Ανοχή.
Το 2016 ήταν μια χρονιά που ο φεμινισμός σίγουρα συζητήθηκε. Από τις αμερικάνικες εκλογές (εδώ) μέχρι τα γυναικεία κινήματα, μέσα από συζητήσεις και αντιπαραθέσεις, ο φεμινισμός στις διάφορες εκδοχές του ήταν παρόν. Σε συνθήκες καπιταλιστικής κρίσης, οικονομικής ύφεσης και πολιτικών λιτότητας, στο δημόσιο λόγο δεν ήταν λίγες οι φορές που φάνηκε να κυριαρχεί μια σούπα με σκοπό να χορτάσει όλων των ειδών τις γυναίκες. Υπό την ηγεμονία του φιλελευθερισμού, η ατομική ενδυνάμωση και η «επιλογή» αποτέλεσαν τα κύρια συστατικά, την απάντηση σε κάθε προβληματισμό για τις ζωές και τα προβλήματα των γυναικών σήμερα. Τι κι αν «η προσωπική ενδυνάμωση» αποτελεί τη ρητορική μιας μικρής και προνομιούχας ομάδας κατά βάση λευκής και μεσοαστικής (τουλάχιστον), που κατοικεί σε πολύ συγκεκριμένες γειτονιές αυτού του κόσμου; Η δε «επιλογή», ένα βασικό και αδιαπραγμάτευτο αίτημα του φεμινιστικού κινήματος που ιστορικά συνδέεται με τις διεκδικήσεις για αυτοδιάθεση των σωμάτων μας, ενσωματώνεται πια δυστυχώς σε αντιδραστικές ρητορικές για την κατάσταση των γυναικών σήμερα, όταν τα υπόλοιπα επιχειρήματα στερεύουν.
Στον αντίποδα βέβαια, οι δεκάδες χιλιάδες φωνές που υψώθηκαν από τα κάτω. Στη Λατινική Αμερική είδαμε τις γυναίκες να κατεβαίνουν αποφασιστικά στους δρόμους σε πόλεις της Αργεντινής και της Βραζιλίας (εδώ και εδώ), για να βάλουν τέλος στην πατριαρχική κουλτούρα του βιασμού. Τι κι αν η πατριαρχία επιμένει, κλέβοντας ακόμα και ζωές γυναικών, εκείνες αντιστέκονται ακόμα πιο πεισματικά. Σε άλλα μέρη του κόσμου είδαμε τις γυναίκες να διεκδικούν τα αναπαραγωγικά τους δικαιώματα. Θαυμάσαμε ιδιαίτερα τη μεγαλειώδη απεργία στην Πολωνία που κατάφερε να ανακόψει τα σχέδια της κυβέρνησης για απαγόρευση των (ήδη δύσκολων) αμβλώσεων (εδώ και εδώ). Εκτός από την Πολωνία, το δικαίωμα σε νόμιμες και ασφαλείς αμβλώσεις αποτέλεσε αίτημα γυναικείων διεκδικήσεων σε πολύ διαφορετικές γωνιές του πλανήτη, όπως η Ιρλανδία (εδώ) και η Νότια Κορέα (εδώ και εδώ), αν και αποτελεί αιχμή σε πολύ περισσότερες καθημερινές κινητοποιήσεις ανά τον κόσμο από αυτές που φτάνουν στις οθόνες μας. Στην Τουρκία, σε μια δύσκολη κατάσταση για οτιδήποτε προσπαθεί να αντιπολιτευθεί το καθεστώς Ερντογάν, οι γυναίκες συνεχίζουν να οργανώνονται και να διεκδικούν, διεκδικώντας περισσότερα δικαιώματα ως γυναίκες αλλά και συμμετέχοντας στα ευρύτερα δημοκρατικά κινήματα (εδώ, εδώ και εδώ). Όπως δεν πρέπει να ξεχνάμε τις γυναίκες που ξεριζωμένες από τα σπίτια τους διασχίζουν σύνορα και φράχτες κάτω από αντίξοες συνθήκες, αναζητώντας μια καλύτερη ζωή για εκείνες και τις οικογένειές τους.
Πράγματι τα παραδείγματα είναι πολλά και γίνονται ακόμα περισσότερα αν αναλογιστούμε τους ευρύτερους αγώνες στους οποίους συμμετέχουν γυναίκες, από το πείραμα αυτοδιάθεσης στο Κουρδιστάν μέχρι τους αγώνες ενάντια στη λιτότητα και τα κινήματα αλληλεγγύης πιο κοντά σε εμάς. Όλα αυτά αποτελούν μικρά ή μεγαλύτερα αντιπαραδείγματα ενδυνάμωσης με συλλογικούς όρους, που αποκαλύπτουν πτυχές τόσο του συστημικού χαρακτήρα της γυναικείας καταπίεσης όσο και των καθημερινών του επιτελέσεων. Και παρά το γεγονός ότι στο τέλος του 2016 τα πράγματα φαίνεται ότι συνεχίζουν να δυσκολεύουν, οι αγώνες των γυναικών μας αγγίζουν και μας γεμίζουν ελπίδα.
Δυστυχώς στην Ελλάδα δεν υπάρχουν πολλά δείγματα τέτοιων κινημάτων τα τελευταία χρόνια. Παρά την κρίση που συνεχώς βαθαίνει και την –κατ’ επέκταση- χειροτέρευση των ζωών των γυναικών (βλέπε μεγαλύτερη ανεργία στις γυναίκες, αύξηση στις παρενοχλήσεις και την βία) οι φεμινίστριες έχουμε φανεί κατώτερες των περιστάσεων. Πιστεύουμε όμως πως αυτό το μούδιασμα έχει αρχίσει να περνάει εδώ και λίγους μήνες, με την σύσταση της Καμιάς Ανοχής και την πραγματοποίηση των δύο πρώτων κινητοποιήσεων της.
Ο πρώτος κύκλος της θεωρούμε ότι κλείνει επιτυχώς. Καταφέραμε να συναντηθούμε με γυναίκες από διαφορετικούς πολιτικούς χώρους και με γυναίκες που δεν συμμετείχαν σε συλλογικές διαδικασίες και να δημιουργήσουμε κάτι που χρόνια έλειπε από το κίνημα: έναν χώρο όπου μπορούμε να συζητήσουμε και να επεξεργαστούμε την καθημερινότητα μας με πολιτικούς όρους. Η Καμιά Ανοχή προέκυψε μέσα από την ανάγκη να εκφραστεί η δυσαρέσκεια και η οργή για όσα βιώνουμε ως γυναίκες, τη ριζοσπαστικοποίηση των τελευταίων χρόνων και τη σταδιακή άνθιση και πάλι του φεμινιστικού λόγου στην Ελλάδα.
Η ύπαρξη ένος τέτοιου χώρου εμπνέει την ελπίδα συλλογικής απάντησης σε ένα τοπίο που διέπεται από την ατομική ενδυνάμωση -που όσο κι αν της ασκούμε κριτική είναι αδύνατον να μην επηρρεαστούμε έστω και λίγο. Η ανάδειξη του ατόμου, η διεκδίκηση προσωπικών λύσεων και η έμφαση στο να επικεντρωθούμε στον εαυτό μας μας αποξενώνει από την έννοια της συλλογικότητας και κερδίζει έδαφος ελείψει μιας ισχυρής συλλογικής απάντησης στα πολιτικά και προσωπικά ζητήματα. Μέσα από διαδικασίες σαν αυτές που πραγματοποιήσαμε το τρίμηνο που πέρασε πιστεύουμε ότι μπορούμε να ξεφύγουμε από λογικές ατομικισμού, μιας και καθίσταται όλο και περισσότερο σαφές ότι η εμπειρία της έμφυλης καταπίεσης είναι κοινή. Με παραλλαγές και μερικές φορές φαινομενικά πολύ διαφορετικούς τρόπους, η καθεμία από εμάς βάλεται από το ίδιο σύστημα και αθροίζοντας τις εμπειρίες μας βλέπουμε ξεκάθαρα την συστημική καταπίεση που μας ασκείται: μας απολύει, βιάζει, σκοτώνει, εξαναγκάζει σε παραιτήσεις, απειλεί, παρενοχλεί.
Εμείς που χρόνια μιλάμε για τον σεξισμό και την πατριαρχία, μιλώντας ίσως για πρώτη φορά τόσο ανοιχτά μεταξύ μας για τα βιώματα μας, αντιλαμβανόμαστε πλέον καλύτερα τα βρώμικα χέρια της πατριαρχίας πάνω στα σώματα μας και βλέπουμε καθαρότερα τα σημάδια της. Και είναι τόσο πολλά, που είναι ξεκάθαρο ότι ο αγώνας μας εναντίον της πρέπει να είναι επίμονος και συλλογικός.
Είμαστε αισιόδοξες ότι αυτήν την συλλογική απάντηση που τόσο χρειάζεται, έχουμε αρχίσει να την χτίζουμε. Τους τελευταίους μήνες αρχίσαμε να επεξεργαζόμαστε εναν λόγο που προκύπτει από την δική μας πραγματικότητα και περιγράφει τα δικά μας ιδιαίτερα βιώματα που ελπίζουμε ότι σύντομα θα οδηγήσει σε ένα νέο φεμινιστικό κίνημα: ένα κίνημα που όχι μόνο θα μας επιτρέψει να αποκτήσουμε περισσότερη ορατότητα ως φεμινίστριες αλλά και θα μπορεί να αρθρώσει ένα πλαίσιο διεκδικήσεων, θα μπορεί να βγει στους δρόμους και να απαιτήσει περισσότερα δικαιώματα στην εργασία, στους δημόσιους χώρους, στις σχέσεις.
