του Ιμπάι Αρμπίντε Άθα
Η Σίλβια Φεντερίτσι βρέθηκε την περασμένη εβδομάδα στη Βαρκελώνη και σάρωσε. Η ίδια πιστεύει ότι χρειαζόμαστε ένα νέο φεμινιστικό κίνημα, αποτελούμενο όχι κατ’ ανάγκη μόνο από γυναίκες, το οποίο θα θέσει πάλι στο κέντρο την αναπαραγωγική εργασία. Μετά τον Κάλιμπαν και τη μάγισσα, το έργο που της χάρισε διεθνή αναγνώριση[1], τώρα εκδίδει την Επανάσταση στο σημείο μηδέν[2].
Τετάρτη 7 Μαΐου. Μια μεγάλη ουρά φτάνει μέχρι έξω από το Ατενέου Κοοπερατίβο Λα Μπάσε στη Βαρκελώνη: ο κόσμος περιμένει να ακούσει την ομιλία. Την επόμενη ημέρα η αίθουσα του Αυτόνομου Πανεπιστημίου Βαρκελώνης, όπου δίνεται η ίδια διάλεξη, αποδεικνύεται μικρή. Κάποιοι από τους παρευρισκόμενους κάθονται στο διάδρομο, πάνω στα τραπέζια, συνωστίζονται στην πόρτα. Η ίδια συμμετοχή προβλέπεται σε όλη την περιοδεία της.
Ο λόγος για τη Σίλβια Φεντερίτσι, τη φεμινίστρια της εποχής μας, που στα εβδομήντα δύο της χρόνια αποκτά φήμη που δεν είχε γνωρίσει ποτέ πριν. Περιοδεύει καλεσμένη του Ιδρύματος Λος Κομούνες, για να παρουσιάσει το νέο της βιβλίο Επανάσταση στο σημείο μηδέν: αναπαραγωγή, οικιακή εργασία και φεμινιστικοί αγώνες, το οποίο κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Τραφικάντες ντε Σουένιος. Είναι ο ίδιος εκδοτικός οίκος που εξέδωσε στα ισπανικά το έργο που έκανε τη Φεντερίτσι παγκόσμια γνωστή: ο Κάλιμπαν και η μάγισσα: γυναίκες, σώμα και πρωταρχική συσσώρευση.
Η Φεντερίτσι γεννιέται στην Πάρμα της Ιταλίας το 1942. Εκεί κάνει τα πρώτα της βήματα στα κινήματα. Το 1967 μεταναστεύει στις Ηνωμένες Πολιτείες, όπου αναπτύσσει δράση στο φοιτητικό κίνημα, στις κινητοποιήσεις ενάντια στον πόλεμο του Βιετνάμ, στο κίνημα υπέρ των πολιτικών δικαιωμάτων και κυρίως στο φεμινιστικό κίνημα. Τη δεκαετία του 1980 ζει στη Νιγηρία, διδάσκει στο Πανεπιστήμιο του Πορτ Χάρκουρτ και συμμετέχει σε γυναικείες οργανώσεις που αγωνίζονται ενάντια στην πολιτική της δομικής προσαρμογής[3]. Σήμερα είναι καθηγήτρια πολιτικής φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο Χόφστρα του Λονγκ Άιλαντ στη Νέα Υόρκη.
Η σκέψη της είναι έντονα επηρεασμένη από τον εργατιστικό μαρξισμό, αν και πάντα ήταν επικριτική προς τους σημαντικότερους εκπροσώπους του, όπως, λόγου χάρη, ο Τόνι Νέγκρι ή ο Πάολο Βίρνο. Ενώ αυτοί απέδιδαν κεντρική σημασία στον τεχνολογικό μετασχηματισμό και την άυλη εργασία, η ίδια βάσισε στην οπτική του φύλου την έρευνά της σχετικά με τον μηχανισμό συσσώρευσης μέσω της αποστέρησης.
Μιλάμε μαζί της, ενώ πίνουμε καφέ, που δυστυχώς γι’ αυτήν δεν είναι πραγματικός καπουτσίνο.
Στη Νιγηρία συνειδητοποιείς τη σημασία του χρέους, θέμα που τώρα είναι κεντρικό στη Νότια Ευρώπη.
Είναι βασικό να κατανοήσουμε τη σημασία της οικονομίας του χρέους. Το χρέος είναι τόσο παλιό όσο και ο καπιταλισμός· στην πραγματικότητα είναι παλαιότερο. Αλλά ως ταξική σχέση έχει υποστεί πολλές μεταβολές. Ο Μαρξ μιλά για το εθνικό χρέος ως μέσο πρωταρχικής συσσώρευσης, επιπλέον όμως είναι σημαντικό να κατανοήσουμε πώς λειτουργεί το χρέος σήμερα.
Με την έννοια ότι έχει γίνει μέσο πειθαρχίας, έτσι δεν είναι;
Ναι, το χρέος είναι μέσο διακυβέρνησης, μέσο πειθαρχίας και μέσο επιβολής διαλυτικών ταξικών σχέσεων. Πιστεύω ότι αυτή η τρίτη όψη της οικονομίας του χρέους δεν έχει επισημανθεί επαρκώς. Παραδείγματος χάρη, ο Μαουρίτσιο Λατσαράτο στην εργασία του Η κατασκευή του χρεωμένου ανθρώπου δεν αναδεικνύει αυτή την πτυχή[4]. Εννοώ ότι όλο και περισσότερο το χρέος συνιστά ταξική σχέση, στο πλαίσιο της οποίας εξαφανίζεται η εργασία, φαίνεται ότι εξαφανίζεται η εκμετάλλευση (αν και το χρέος είναι από μόνο του φοβερή μέθοδος εκμετάλλευσης) και εξαφανίζεται η ίδια η ταξική σχέση, επειδή επιβάλλει ατομική σχέση με το κεφάλαιο, με τις τράπεζες, αντί για συλλογική σχέση. Εξαφανίζεται το αναγνωρίσιμο πρόσωπο του ιδιοκτήτη που τώρα είναι οι τράπεζες. Είναι μηχανισμός που δημιουργεί αίσθημα ενοχής αντί ενδυνάμωσης.
Για μένα ήταν πολύ σημαντικό να καταλάβω πώς γίνεται η μετάβαση από μια πρώτη φάση, συνδεδεμένη με τα σχέδια δομικής προσαρμογής, όπου η εκμετάλλευση οργανώνεται μέσω του εξωτερικού εθνικού χρέους, σε ένα δεύτερο στάδιο, όπου γίνεται υπέρβαση του κράτους και το χρέος καθίσταται μια άμεση σχέση με τις τράπεζες μέσω του χρηματοοικονομικού συστήματος. Το χρηματοοικονομικό σύστημα σημαίνει την κρίση του προτύπου του κράτους πρόνοιας και προϋποθέτει ότι κάθε περίοδος αναπαραγωγής είναι περίοδος συσσώρευσης.
Δηλαδή, η εκμετάλλευση μεταφέρεται σε όλους τους τομείς της ζωής μέσω των διδάκτρων, της συμμετοχής στο κόστος περίθαλψης, των δανείων εφ’ όρου ζωής.
Ακριβώς. Σε όλες αυτές τις αναπαραγωγικές περιόδους το κράτος επενέβαινε παλαιότερα ως χορηγός και τώρα λειτουργεί ως φοροεισπράκτορας. Είναι διαμεσολαβητής της οικονομίας. Ένας από τους αγώνες που εμφανίστηκαν με αφορμή το κίνημα Occupy είναι ο αγώνας ενάντια στο χρέος. Μια οργάνωση που ονομάζεται «Χτυπήστε το Χρέος» έχει εκδώσει το βιβλίο Επιχειρησιακός οδηγός των αντιστεκόμενων στο χρέος, το οποίο πραγματεύεται τον τρόπο οργάνωσης ενάντια στο χρέος λόγω δανείου κατοικίας, σπουδών, υγείας κτλ.[5] Ένα από τα προβλήματα του χρέους είναι ότι οι άνθρωποι ντρέπονται να παραδεχτούν ότι είναι χρεωμένοι, επειδή το βιώνουν ως προσωπική αποτυχία: πιστεύουν ότι χρησιμοποίησαν με λανθασμένο τρόπο τα χρήματα του δανείου, έκαναν κακή επένδυση, ζούσαν πάνω από τις δυνατότητές τους. Αυτό καθιστά το χρέος πολύ αποτελεσματικό πρότυπο εκμετάλλευσης. Παραδείγματος χάρη, αν ζητήσεις δάνειο για να σπουδάσεις, έχεις ήδη παγιδευτεί: δεν θα μπορέσεις να επιλέξεις το είδος εργασίας· μπορεί να χρειαστείς δύο δουλειές, δεν θα τολμήσεις να διεκδικήσεις δικαιώματα για να μη μείνεις στην ανεργία, γιατί έχεις χρέη κτλ.
Γνωρίζεις το Κίνημα των Πληττόμενων από τα Δάνεια[6]; Κατάλαβαν ότι η κατάστασή τους δεν είναι προσωπική αποτυχία και τη μετέτρεψαν συλλογικά σε πρόβλημα πρώτης πολιτικής τάξης.
Το γνώρισα αυτές τις μέρες. Πήγα στις συνελεύσεις τους και νομίζω ότι ήταν πολύ ενδιαφέρουσα εμπειρία. Επίσης το Κίνημα των Πληττόμενων από τα Δάνεια δεν αγωνίζεται μόνο ενάντια στο χρέος λόγω δανείου αλλά και για την πρόσβαση σε αξιοπρεπή κατοικία, δεν αρκεί η αντίθεση στο χρέος. Η απαλλαγή από το χρέος χρειάζεται συμπλήρωμα: την πρόσβαση στα κοινά αγαθά. Αν διαγραφεί το χρέος, αλλά δεν δημιουργηθούν διαφορετικές κοινωνικές σχέσεις, το χρέος θα εμφανιστεί πάλι. Ο αγώνας ενάντια στο χρέος προϋποθέτει τον αγώνα για μια κοινωνία χωρίς εμπορευματοποίηση.
Το ζήτημα των κοινών αγαθών έχει κεντρική θέση στο έργο σου. Ωστόσο δεν δινόταν σημασία σ’ αυτό το θέμα, όταν άρχισες να συμμετέχεις στα κινήματα.
Στην πραγματικότητα δεν καταλαβαίνουμε τη σημασία των κοινών αγαθών μέχρι να καταλάβουμε ότι τα χάνουμε, ότι η αναδιάρθρωση της παγκόσμιας οικονομίας αποσκοπεί στην κατάργησή τους. Το είδα πολύ καθαρά στη Νιγηρία. Στην Αφρική, στο Μεξικό, στις χώρες των Άνδεων, στην Ινδία υπάρχουν ακόμη μορφές κοινοτικής ιδιοκτησίας που δέχονται όλο και περισσότερες επιθέσεις από ένα νέο κύμα περιφράξεων γης, πρωταρχικής συσσώρευσης ακριβώς μέσω του χρέους. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, τη δεκαετία του 1990, ο λόγος περί κοινοκτημοσύνης απέκτησε νέα ώθηση χάρη στους Ζαπατίστας που έθεσαν το ζήτημα στη διεθνή ημερήσια διάταξη των κοινωνικών κινημάτων.
Όταν όμως μιλάμε για κοινά αγαθά, δεν εννοούμε μόνο την κοινόκτητη γη.
Ακριβώς. Μετά το κίνημα ενάντια στην παγκοσμιοποίηση διευρύναμε τον λόγο περί αγαθών ως λόγο αντιτιθέμενο στη διάλυση του κράτους πρόνοιας. Καταλάβαμε ότι ο αγώνας δεν πρέπει να περιοριστεί στην υπεράσπιση της διατήρησης των σημερινών δημόσιων υπηρεσιών. Το σύστημα πρόνοιας των προηγούμενων δεκαετιών κάνει βαθύτατες διακρίσεις. Σχεδιάστηκε για να ενισχύσει την ηθική της εργασίας, την ηθική της εκμετάλλευσης. Παραδείγματος χάρη, η οικιακή εργασία αποκλείεται από τις εγγυήσεις τις οποίες παρείχε το κράτος πρόνοιας. Επινοήθηκε ως συμπλήρωμα της μισθωτής εκμετάλλευσης, όχι ως εγγύηση δικαιωμάτων ανεξάρτητων από την εργασία. Οι αγώνες ενάντια στην ιδιωτικοποίηση πρέπει να προχωρήσουν πέρα από την απλή υπεράσπιση των δημόσιων υπηρεσιών: πρέπει να υπερασπιστούν τα κοινά αγαθά. Γιατί το δημόσιο δεν είναι κοινό, το δημόσιο είναι μια μορφή ιδιωτικοποίησης, ιδιοκτήτης είναι το κράτος, το οποίο δεν ελέγχουμε εμείς.
Στη σκέψη σου έχει θεμελιώδη θέση το ζήτημα του ελέγχου του γυναικείου σώματος.
Το γυναικείο σώμα ήταν από τα πρώτα πεδία τα οποία επιχείρησε να ιδιωτικοποιήσει το κράτος. Η ανάκτηση του σώματός μας πρέπει να ενταχθεί στην προοπτική της ανάκτησης των κοινών αγαθών. Το σώμα πρέπει να είναι δικό μας. Ούτε του κράτους, ούτε της αγοράς.
Επικρίνεις τον Μαρξ, γιατί δεν έλαβε υπόψη την οικειοποίηση του γυναικείου σώματος ως καταστατική πράξη του καπιταλισμού.
Όλος ο λόγος του Μαρξ σχετικά με την αναπαραγωγή της εργατικής τάξης είναι εντελώς φυσιοκρατικός. Δεν θεωρεί την αναπαραγωγή πεδίο πάλης. Δεν αντιλαμβάνεται ότι στην καπιταλιστική κοινωνία άνδρες και γυναίκες έχουν διαφορετικά συμφέροντα. Οι γυναίκες έχουν ιδιαίτερα συμφέροντα, υπάρχει ιδιαίτερη σχέση εκμετάλλευσης ανάμεσα στις γυναίκες και το κράτος, ανάμεσα στις γυναίκες και το κεφάλαιο. Ο Μαρξ υποστηρίζει ότι το κεφάλαιο «αφήνει στα χέρια της φύσης» την αναπαραγωγή. Φυσικοποιεί μια διαδικασία που στην πραγματικότητα είχε πάντα κεντρικό ρόλο.
Δεν είναι φυσική διαδικασία, αλλά ταξική σχέση.
Ναι. Ταξική σχέση, γιατί το κεφάλαιο προσπαθεί να οικειοποιηθεί το σώμα των γυναικών και να το μετατρέψει σε μηχανή προς αναπαραγωγή νέων γενεών εργαζομένων. Γι’ αυτό οι εξουσιαστές έχουν τόσο μεγάλο συμφέρον να ρυθμίσουν τη γεννητικότητα. Αν όχι, γιατί ενδιαφέρονται τόσο πολύ να καθορίσουν τη δυνατότητα των γυναικών να αποφασίζουν πότε θέλουν να γεννήσουν; Δεν μιλάμε για το παρελθόν, αρκεί να δούμε την αλλαγή του νόμου για τις αμβλώσεις την οποία προωθεί το Λαϊκό Κόμμα[7]. Σε άλλα μέρη του κόσμου οι αλλαγές του νόμου για τις αμβλώσεις συνοδεύονται από διαδικασίες αναγκαστικής στείρωσης, τις οποίες διαχειρίζονται η Παγκόσμια Τράπεζα, τα διεθνή ενεχυροδανειστήρια. Υπάρχει διεθνές συμφέρον να εμποδιστούν οι γυναίκες από τη δυνατότητα απόφασης. Τέλος υπάρχει εμμονή στην εξεύρεση εργαστηριακών μεθόδων αναπαραγωγής· προσπάθειες που μοιάζουν με επιστημονική φαντασία, που αποσκοπούν στη γέννηση ανθρώπων του σωλήνα χωρίς την ανάγκη μητέρας. Το γυναικείο σώμα είναι το μεγάλο εμπόδιο που το κεφάλαιο δεν μπόρεσε να υπερβεί.
Το πρώτο μέρος του βιβλίου σου Επανάσταση στο σημείο μηδέν βασίζεται στους αγώνες σου για τον μισθό των οικιακών βοηθών. Ωστόσο το δεύτερο μέρος απομακρύνεται κάπως από αυτό, καθώς ασχολείται με τις αγρότισσες που εργάζονται στην κοινόκτητη γη, οι οποίες είναι εκατομμύρια στον κόσμο.
Ναι, γιατί το δεύτερο μέρος γράφτηκε μετά τη διαμονή μου στη Νιγηρία, όταν διαπίστωσα τη σπουδαιότητα των γυναικών στη γεωργία επιβίωσης, η οποία αποτελεί μέρος της διαδικασίας καθημερινής αναπαραγωγής σε ευρείες περιοχές του πλανήτη. Αυτό θέτει νέα ερωτήματα ως προς τη στρατηγική η οποία επιδιώκει την καθιέρωση μισθού για την οικιακή εργασία. Είναι η εξέλιξη της σκέψης μου από τη δεκαετία του 1970 μέχρι τους αγώνες μου στο κίνημα κατά της παγκοσμιοποίησης από τη δεκαετία του 1990 μέχρι σήμερα. Δεν αρνούμαι ότι είναι σημαντική η επίτευξη διεκδικήσεων όπως ο μισθός για την οικιακή εργασία, αλλά προσθέτω το ζήτημα των κοινών αγαθών. Επίσης είναι καρπός της διαπίστωσης ότι ο μισθός συνιστά ελάχιστα αξιόπιστη εγγύηση δικαιωμάτων.
Με αυτή την έννοια ποια γνώμη έχεις σχετικά με το ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα;
Πριν απ’ όλα είμαι αντίθετη σε ένα «εισόδημα πολιτών». Γιατί η έννοια του πολίτη αποκλείει αυτόματα όλους τους μετανάστες και τις μετανάστριες που δεν αναγνωρίζονται ως πολίτες. Εν πάση περιπτώσει ας πούμε ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα. Είναι όμως μια έννοια πολύ προβληματική για διάφορους λόγους. Υπάρχει ένα σημαντικό τμήμα της νεοφιλελεύθερης δεξιάς που ήδη σχεδιάζει το ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα – ο ίδιος ο Μίλτον Φρίντμαν ήταν υπέρ. Αντιλαμβάνονται ότι η κατάσταση στον κόσμο είναι ανυπόφορη και σχεδιάζουν το ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα ως υποκατάστατο των κοινωνικών δικαιωμάτων. Σου δίνουν τα ψίχουλα του κοινωνικού πλούτου και την ίδια στιγμή σε αποκλείουν από οποιοδήποτε δικαίωμα θα μπορούσε να αποτελέσει μηχανισμό αναδιανομής του κοινωνικού πλούτου. Είναι ένα είδος θεσμοθετημένης ελεημοσύνης με σκοπό να επισκιάσει τους αγώνες για τα κοινά αγαθά. Ένα άλλο πρόβλημα είναι ότι κάθε διεκδίκηση είναι χρήσιμη στον βαθμό που προϋποθέτει αποτελεσματικές μορφές οργάνωσης και το ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα δύσκολα μπορεί να γίνει αντικείμενο οργάνωσης. Δεν έχει την ικανότητα να δημιουργεί νέες συμμαχίες, όπως θα είχε η διεκδίκηση μισθού για οικιακή εργασία, επειδή δεν έχει την ικανότητα να αποκαλύπτει νέες μορφές εκμετάλλευσης.
Ένας άλλος κίνδυνος είναι μήπως αυτή η γενική διεκδίκηση συγκαλύψει ακόμη μια φορά την ιδιαιτερότητα των γυναικείων διεκδικήσεων, στην προκειμένη περίπτωση του μισθού για οικιακή εργασία.
Ακριβώς. Η απαίτηση «εισόδημα για όλους» επισκιάζει το δικαίωμα του εισοδήματος για την οικιακή εργασία. Απλώνει ένα πέπλο και λέει «όλοι είμαστε ίσοι» υποβαθμίζοντας τη συγκεκριμένη διεκδίκηση των γυναικών.
Όταν μιλάμε για τους αγώνες που σχετίζονται με την αναπαραγωγή, αντιμετωπίζουμε το πρόβλημα ότι δεν υπάρχει μέσο ανάλογο με αυτό που είναι η απεργία για το εργατικό κίνημα.
Αυτό είναι καίριο ζήτημα, με το οποίο ωστόσο ο φεμινισμός έχει ασχοληθεί ελάχιστα. Από τη δεκαετία του 1970 υπήρξαν φωνές, κυρίως στην Ιταλία και την Ισπανία, που είπαν «δεν υπάρχει γενική απεργία, αν εκείνη τη μέρα οι γυναίκες πρέπει να δουλεύουν ως συνήθως» ή «αν σταματήσει η αναπαραγωγική εργασία, σταματά όλη η κοινωνία». Αλλά δεν προχώρησαν πέρα από τις διακηρύξεις. Βέβαια υπήρξαν αγώνες σε τομείς κατ’ εξοχήν γυναικείας εργασίας στους οποίους αυτό τέθηκε, παραδείγματος χάρη, στις νοσοκόμες. Στα επαγγέλματα φροντίδας δεν μπορούν να ισχύουν τα ίδια συνθήματα με την αναπαραγωγική εργασία. Όταν μας λένε, «αν απορρίψεις την αναπαραγωγική εργασία, αρνείσαι να φροντίσεις τα αγαπημένα σου πρόσωπα», στην πραγματικότητα μας λένε ότι πρέπει να δεχτούμε την εκμετάλλευση, τη δική μας και των υπολοίπων.
Το σημείο αφετηρίας είναι να συνειδητοποιήσουμε ότι η αναπαραγωγική εργασία περιλαμβάνει δύο σχέδια: την αναπαραγωγή της ζωής και την αναπαραγωγή του κεφαλαίου. Αυτές οι δύο αλληλοεπικαλυπτόμενες διαδικασίες πρέπει να διαχωριστούν. Ο αγώνας αρχίζει όταν διαχωρίσουμε τις δύο πλευρές, όταν κατανοήσουμε ότι δεν είναι δυνατό να μιλάμε για συνολική απόρριψη της αναπαραγωγικής εργασίας. Πρέπει να μάθουμε να διαχωρίζουμε την αναπαραγωγή που υπηρετεί την αγορά εργασίας από την αναπαραγωγή που βρίσκεται έξω από την αγορά εργασίας ή ακόμη και ενάντια στην αγορά εργασίας. Ο καπιταλισμός έχει συνενώσει αυτές τις δύο όψεις και πιστεύω ότι είναι βασικό να τις διαχωρίσουμε.
Η εναλλακτική λύση που προσφέρει η αγορά στις γυναίκες της μεσαίας ή της ανώτερης τάξης, οι οποίες απορρίπτουν την αναπαραγωγική εργασία, είναι να την αναθέτει σε άλλες γυναίκες, συνήθως μετανάστριες.
Αυτό έχει σχέση με μια μορφή φεμινισμού που δημιουργήθηκε τη δεκαετία του 1980, για να απενεργοποιήσει τα ανατρεπτικά του στοιχεία. Τον εξημέρωσαν και μέρος αυτής της εξημέρωσης υπήρξε η εξίσωση της γυναικείας χειραφέτησης με την εργασιακή επιτυχία, για την οποία ήταν αναγκαία η αναδιοργάνωση της αναπαραγωγικής εργασίας που την αναλαμβάνουν πάλι οι απαλλοτριωμένες γυναίκες από την Αφρική, τη Λατινική Αμερική κτλ. – αν και στο πλαίσιο αυτής της νέας δυναμικής ασφαλώς έχουν δημιουργηθεί πολύ ενδιαφέροντα κινήματα, όπως οι διεθνείς οργανώσεις μισθωτών οικιακών βοηθών, που αποτελούν συνέχεια των διεκδικήσεων των οικιακών βοηθών για αξιοπρεπείς μισθούς. Δηλαδή, αποτελούν συνέχεια των αγώνων τους οποίους εγκατέλειψαν οι Ευρωπαίες φεμινίστριες. Αυτή η νέα πραγματικότητα για εκατομμύρια γυναίκες που εργάζονται ως οικιακές βοηθοί θέτει νέες μορφές οργάνωσης και νέες προκλήσεις. Η μεγαλύτερη απ’ όλες περνά μέσα από την ένωση στον ίδιο αγώνα όσων αμείβονται για την οικιακή εργασία και όσων δεν αμείβονται.
Τα συμπεράσματα από όλα τα παραπάνω ποικίλλουν. Ένα: ο καπιταλισμός είναι ένα σύστημα που πρέπει να καταργηθεί, γιατί υποτιμά την οικιακή εργασία. Δύο: η διαδικασία του αγώνα πρέπει να είναι πριν απ’ όλα διαδικασία αναδιοργάνωσης αυτής της εργασίας με σκοπό την εξάλειψη του καπιταλιστικού περιεχομένου της αναπαραγωγής. Πρέπει να δημιουργήσουμε νέες μορφές συνεργασίας, διαβίωσης, κατοίκησης στις πόλεις, τροφοπαρασκευής, συνύπαρξης στις γειτονιές. Και τρία: μιλώ πάντα για την ανολοκλήρωτη φεμινιστική επανάσταση. Χρειαζόμαστε ένα νέο φεμινιστικό κίνημα, όχι κατ’ ανάγκη μόνο γυναικείο, που θα θέσει πάλι στο επίκεντρο την αναπαραγωγική εργασία.
Μετάφραση: Δήμητρα Κοκκινίδου
Πηγή: PlayGround
Σημ. μετφ.
[1] Silvia Federici, Revolution at point zero: housework, reproduction, and feminist struggle, New York: PM Press, 2012.
[2] Silvia Federici, Caliban and the witch: women, the body, and primitive accumulation, New York: Autonomedia, 2004 (Ο Κάλιμπαν και η μάγισσα: γυναίκες, σώμα και πρωταρχική συσσώρευση, μετάφραση: Ίρια Γραμμένου, Λία Γυιόκα, Παναγιώτης Μπίκας, Λουκής Χασιώτης, Αθήνα: Εκδόσεις των Ξένων, 2011)
[3] Κατ’ ευφημισμόν ο ληστρικός τρόπος με τον οποίο ο καπιταλισμός χρησιμοποιεί το χρέος των ανίσχυρων χωρών, για να επιτύχει αυτό που στη μαρξιστική ορολογία ονομάζεται πρωταρχική ή απαλλοτριωτική συσσώρευση του κεφαλαίου.
[4] Maurizio Lazzarato, La fabrique de l’homme endetté: essai sur la condition néolibérale, Paris: Editions Amsterdam, 2011 (Η κατασκευή του χρεωμένου ανθρώπου: δοκίμιο για τη φιλελεύθερη κατάσταση, μετάφραση: Γιώργος Καράμπελας, Αθήνα: Αλεξάνδρεια, 2014).
[5] Strike Debt – Occupy Wall Street – Common Notions – Antumbra Design, The debt resistors’ operations manual, Strike Debt – Occupy Wall Street, 2012.
[6] PlataformadeAfectadosporlasHipotecas: το κίνημα ενάντια στις κατασχέσεις κατοικιών στην Ισπανία.
[7] Το δεξιό κυβερνών κόμμα της Ισπανίας.
