των Esra Dogan και Άννα Σιγαλού
Θα σας πούμε δύο ιστορίες, ή μάλλον την ίδια ιστορία δύο φορές: η μια συνέβη στην Τουρκία το 2015 και η άλλη στην Ελλάδα πριν από περίπου έναν μήνα. Πρόκειται για τις ιστορίες δυο τρανς γυναικών που προσπαθούσαν να ζήσουν κανονικές ζωές σε αφιλόξενες, όχι και τόσο ευνοϊκές κοινωνίες. Να σας προειδοποιήσουμε ότι δεν είναι ιστορίες με αίσιο τέλος, μιας και είχαν την ατυχία να ζήσουν σε αυτόν τον κόσμο.
Μάλλον κάποιοι από σας ήδη γνωρίζετε την Έμιλι, μια 23χρονη Ελληνίδα τρανς γυναίκα που αυτοκτόνησε στο Λονδίνο.
Όπως την περιέγραψε και η δίδυμη αδερφή της σε post της στο fb, η Έμιλη «ήταν μία υπερήφανη τρανς, ακτιβίστρια, φεμινίστρια, άθεη, μία μικρή ηρωίδα που καθημερινά πάλευε με την τρανσφοβία, το σεξισμό, το μισογυνισμό και την κακία του κόσμου, που δεν άντεχε την υπέροχη διαφορετικότητά της».
Η Έμιλι άφησε ένα σημείωμα, μιλώντας για τον πόνο που της προκαλούσε η καθημερινότητα που δεν μπορούσε πια ν αντέξει, πριν πηδήξει από μια γέφυρα όπως είχε σχεδιάσει.
Παρόμοια είναι η ιστορία της Εϊλούλ, μιας 23χρονης τουρκάλας τρανς γυναίκας, που βάδισε στον ίδιο δρόμο με την Έμιλυ ένα χρόνο νωρίτερα στην Κωνσταντινούπολη, σε μιαν άλλη γέφυρα. Όπως και η Έμιλι, πριν ξεκινήσει για την γέφυρα άφησε πίσω της ένα «σημείωμα», ένα βίντεο που μίλαγε για τον πόνο της: «Γεννήθηκα το 1992. Τώρα θα έπρεπε να κλείνω τα 24 αλλά θα δώσω ένα τέλος. Φιλιά σε όλους, δεν μπόρεσα να το κάνω επειδή οι άνθρωποι δεν μου το επέτρεψαν. Δεν μπορούσα να δουλέψω. Ήθελα να κάνω κάτι αλλά δεν μπόρεσα. Με καταλαβαίνετε; Μου βάλαν εμπόδια. Με έκαναν ευάλωτη. Σας αφήνω στην ευχή του θεού. Τώρα πάω προς την γέφυρα του Βοσπόρου. Σας φιλώ όλους».
Αφού ετοίμασε το βίντεο, πήρε ταξί και πήγε στην γέφυρα όπου αυτοκτόνησε.
Η Έμιλι κι η Εϊλούλ δεν γνωρίζονταν αλλά και οι δύο βίωναν καθόλη την διάρκεια της ζωής τους αποκλεισμό και βία και οι δύο μίλησαν για πόνο που πλέον είναι αβάστακτος. Και οι δύο νιώθανε ότι η ζωή τους δεν θα γίνει ευχάριστη, άξια να συνεχίσουν να την ζουν. Όμως εντέλει η πραγματική ομοιότητα έγκειται στο ότι παρόλο που και οι δύο διεκδικούσαν ενεργά ορατότητα, ζούσαν σε κοινωνίες που συνεχώς τις απέρριπτε. Κοινωνίες που αν και θέλουμε να πιστεύουμε πως είναι διαφορετικές, πως η μια είναι πιο προοδευτική από την άλλη, και οι δύο μετράνε θύματα λόγω έλλειψης ανοχής, συστηματικής και συστημικής βίας, αποκλεισμού και καταπίεσης.
Την ίδια –ή παρόμοια- ιστορία μοιράζονται πολλά ακόμα τρανς άτομα, των οποίων τα ονόματα δεν μάθαμε ποτέ, που είδαν τον θάνατο ως την τελευταία διέξοδο, μην αντέχοντας άλλο τον πόνο που τους επέβαλε η κοινωνία. Ξέρατε πως σχεδόν το ¼ των τρανς ανθρώπων έχει σκεφτεί ή αποπειραθεί να αυτοκτονήσει μια φορά στη ζωή του;
Αναμφίβολα ο λόγος γι’ αυτά το τόσο υψηλό ποσοστό είναι συνδεδεμένος με την έκταση της καθημερινής βίας που αντιμετωπίζουν τα τρανς άτομα. Κι αυτό δεν θα έπρεπε να μας σοκάρει.
Σύμφωνα με την ετήσια έκθεση του Δικτύου Οργανώσεων κατά της Ρατσιστικής Βίας για το 2015, συνολικά καταγράφηκαν 185 περιστατικά, στα οποία στοχοποιήθηκαν περισσότεροι από 98 άνδρες, 30 γυναίκες, 54 διεμφυλικά άτομα και 9 κουήρ. Στην πλειοψηφία τους τα θύματα δέχτηκαν επίθεση λόγω του σεξουαλικού τους προσανατολισμού (125 περιστατικά), σε 54 περιστατικά λόγω ταυτότητας φύλου, αλλά δεν λείπουν οι περιπτώσεις στις οποίες στοχοποιήθηκαν λόγω σεξουαλικού προσανατολισμού και ταυτότητας φύλου.
Παρόλο που τα 54 περιστατικά δεν είναι λίγα, ας μην ξεχνάμε ότι τα περισσότερα περιστατικά είτε δεν καταγγέλλονται είτε δεν καταγράφονται ως τρανσφοβικά (ενώ θα έπρεπε).
Αυτές οι αυτοκτονίες δεν είναι απλές αυτοκτονίες. Δεν θα ήταν υπερβολή να πούμε ότι πρόκειται για δολοφονίες με ηθικούς αυτουργούς εμάς τους ίδιους. Πόσοι όμως από εμάς τολμάμε να παραδεχτούμε ότι αυτό που συμβαίνει είναι απόρροια του άνευ όρων συμβιβασμού μας με τα πρότυπα της κοινωνίας; Πόσοι τολμάμε να αμφισβητήσουμε τα κοινωνικά πρότυπα και να χαλάσουμε τη βολή μας;
Η αλήθεια είναι ότι οι αυτοκτονίες αυτές είναι προϊόντα της κοινωνίας και όλοι έχουμε μερίδιο ευθύνης. Στα σημειώματα που άφησαν η Έμιλι και η Εϊλούλ αντανακλάται η εικόνα της άρρωστης κοινωνίας που κάνει διακρίσεις, καταπιέζει και αποκλείει όλους όσους και όλες όσες δεν χωράνε στα στενά όρια της ετεροκανονικότητας.
Τόσο στην Ελλάδα όσο και στην Τουρκία, όπως και σε πολλές ακόμα χώρες, όλοι και όλες επιτελούμε πιστά τους έμφυλους ρόλους μας, επιβεβαιώνοντας συνεχώς την νομιμοποίηση τους. Η κοινωνία που ζούμε απαρτίζεται από τεχνητές και απόλυτες ταυτότητες: γυναίκες και άνδρες με συγκεκριμένη φυσιολογία, συγκεκριμένη ένδυση και συμπεριφορά. Και αν τελείως τεχνητές, αυτές οι ταυτότητες χαίρουν απόλυτης νομιμοποίησης.
Αλλά τι μας νοιάζουν όλα αυτά; Μας νοιάζουν επειδή δεν χωράνε όλοι οι άνθρωποι στα τεχνητά κουτάκια και όσοι και όσες χωράμε δεν προσπαθούμε να τους/τις καταλάβουμε ή να διαμορφώσουμε την κοινωνία. Πίσω από την απόγνωση ενός ανθρώπου βρίσκεται η κοινωνία που πότε παίρνει το πρόσωπο του συμμαθητή που φωνάζει «τραβέλι», πότε της γνωστής που αρνείται το δικαίωμα αυτοπροσδιορισμού. Αλλά πιο συχνά η κοινωνία ντύνεται το πρόσωπο της αδιαφορίας.
Άρα ναι, εμείς έχουμε αναπαράγουμε και προστατεύουμε τις νόρμες που σκότωσαν την Έμιλι και την Εϊλούλ. Και ναι, ίσως ήταν δική τους η απόφαση να φύγουν από την κοινωνία με τόσο απόλυτο τρόπο, εμείς όμως είμαστε αυτοί που με τις πράξεις μας και τις παραλείψεις μας τις σπρώξαμε από την γέφυρα.
Μετά την αυτοκτονία της Εϊλούλ, η είδηση του θανάτου της αναπαράχθηκε ελάχιστα από τα ΜΜΜ, όπου παρουσιάστηκε διαστρεβλωμένη, αποσιωπώντας τους λόγους που την ώθησαν στην αυτοκτονία. Τώρα, έναν χρόνο μετά έχει ξεχαστεί, ενώ οι συνθήκες που την οδήγησαν στον θάνατο της παραμένουν. Σήμερα, ένα χρόνο και πολλά περιστατικά μετά, θα κάνουμε το ίδιο και με την Έμιλι; Ή θα αποφασίσουμε επιτέλους να παλέψουμε, όπως πάλευε και αυτή, για μια πιο δίκαιη κοινωνία, οπού κανείς δεν θα καταπιέζεται από την «ζωή»;
«Είναι άγονο ξένο και εχθρικό το τοξικό έδαφος που πάνε να γεννηθούν και να αναπτυχθούν λουλούδια ομορφιάς και ελευθερίας. Κι εμείς αντί να ξεριζώσουμε τα ζιζάνια υπολογίζουμε με προσευχές στην δύναμη του λουλουδιού να αντισταθεί. Δεν γίνεται. Δεν μπορεί. Πρέπει να δουλέψουμε σκληρά για τον κήπο. Για την Έμιλι.»
(Δημόσιος αποχαιρετισμός της μητέρας της Έμιλι)
