της Άννας-Μαρίας Ιατρού*
Η βία κατά των γυναικών σε οποιαδήποτε μορφή (σωματική, σεξουαλική, ψυχολογική/ λεκτική) αποτελεί την ιστορικά διαπιστωμένη ανισότητα μεταξύ των δύο φύλων, που έχει ως αποτέλεσμα την κυριαρχία των ανδρών επί των γυναικών και την επιβολή διακρίσεων έναντι αυτών. Η έμφυλη βία, η οποία αποτελεί βασική καταπάτηση των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, δεν γνωρίζει τάξεις, ηλικίες ή φυλές, παρά μόνο γένος. Η βία κατά των γυναικών, αποτελεί βασικό δομικό χαρακτηριστικό των πατριαρχικών κοινωνιών, ανάγεται σε εξουσιαστικές σχέσεις και οξύνεται σε περιόδους κοινωνικο- οικονομικών κρίσεων. Η έμφυλη βία συναντάται τόσο στο ίδιο μας το σπίτι (ενδο- οικογενειακή), όσο και στην κοινωνία που ζούμε. Οι βιασμοί, οι δολοφονίες γυναικών από τους συντρόφους τους, οι σωματικές κακοποιήσεις, τα ψυχολογικά τραύματα, η οικονομική εκμετάλλευση, η κλειτοριδεκτομή, το τράφικινγκ κ.ο.κ. αποτελούν μορφές έμφυλης βίας και συναντώνται με όλο και συχνότερους ρυθμούς τα τελευταία χρόνια στην κοινωνία μας. Κύριο χαρακτηριστικό της επιβολής της σεξιστικής βίας, είναι η επιβολή ευθυνών στο ίδιο το θύμα, καθώς πολλές φορές και η ίδια η ατιμωρησία του θύτη. Ακούμε συχνά πως το θύμα του βιασμού «έφταιγε» γιατί προκάλεσε, η δολοφονημένη σύζυγος «έφταιγε» γιατί «κεράτωσε», η σύντροφος που ξυλοκοπήθηκε «έφταιγε» γιατί προκάλεσε νεύρα στον θύτη κ.ο.κ.. Η οικονομική κρίση και τα προβλήματα που δημιούργησε είναι ακόμα ένας παράγοντας όξυνσης του φαινομένου, που ωστόσο για εμάς, δεν είναι η πηγή. Δεν φταίει η ανεργία, η ψυχολογική κατάσταση, η κατάθλιψη και τα «οξυμένα» νεύρα. Φταίει η ίδια η πατριαρχία, που έχει καλλιεργήσει χαρακτηριστικά «ανωτερότητας» στο αντρικό φύλο. Η πλήρως ενσωματωμένη ιδέα, ότι ο άντρας είναι πιο ισχυρός και άρα μπορεί να επιβάλλει τη δύναμη του ή να ξεσπά τα νεύρα του στο σώμα και τη ψυχή της γυναίκας. Η δημόσια έμφυλη βία, βλέπε Κασιδιάρη εναντίον Κανέλλη και Τζήμερου εναντίον περιφ. Συμβούλου του ΚΚΕ, δεν φανερώνει τίποτα παραπάνω από την εμπεδωμένη σεξιστική βία της κοινωνίας μας και αποτελεί ένα μικρό μόνο αριθμό, στο σύνολο των καθημερινών-αφανών κακοποιήσεων γυναικών, που λαμβάνουν χώρα και δεν καταγράφονται πουθενά.
Χαρακτηριστικό κομμάτι της έμφυλης βίας, είναι ο βιασμός, με τα ποσοστά των γυναικών-θυμάτων τόσο στη χώρα μας όσο και σε παγκόσμιο επίπεδο να αυξάνονται ραγδαία. Η περίπτωση της Ξάνθης και η ατιμωρησία των δραστών, η 22χρονη φοιτήτρια στην Δάφνη, η 14χρονη μαθήτρια στην Κρήτη, 17χρονη στην Αμαλιάδα είναι μερικές μόνο από τις περιπτώσεις βιασμού, που είδαν το τελευταίο διάστημα το φως της δημοσιότητας. Σε όλες τις περιπτώσεις, έγινε προσπάθεια από μερίδα της κοινωνίας είτε να συγκαλύψει το γεγονός είτε να ψάξει για απλές «δικαιολογίες»: ο θύτης ήταν τυφλός, γόνος καλής οικογενείας, επιφανής, δεν είχε δώσει ποτέ δικαίωμα. Σε ορισμένες μάλιστα από τις υποθέσεις κατ’ αντίστοιχο τρόπο, καταλογίστηκαν ευθύνες στο ίδιο το θύμα: γιατί πήγε να δουλέψει στο σπίτι ενός αγνώστου, γιατί βρέθηκε στο ίδιο σπίτι μόνο με αγόρια, γιατί πήρε ναρκωτικές ουσίες, κ.ο.κ.. Όπως και να ‘χει ωστόσο, το γεγονός είναι ένα: η κουλτούρα του βιασμού είναι τόσο καλά εμπεδωμένη στο σύνολο της κοινωνίας, που όχι μόνο οδηγεί στο φαινόμενο του βιασμού, αλλά ταυτόχρονα, καλλιεργεί και αναπαράγει τις αντιδράσεις της κοινωνίας, ενάντια στο θύμα και παράλληλα ελαφρύνοντας τον ίδιο τον δράστη. Αντανακλαστικά πλέον, όταν κάποιος ακούσει για κάποιο περιστατικό βιασμού, η πρώτη του αντίδραση, θα έχει να κάνει είτε με τη συμπεριφορά του θύματος (τι φορούσε, που ήταν και τι ώρα) είτε με την καταγωγή του δράστη, φέρνοντας στην επιφάνεια φασιστικά χαρακτηριστικά, που ουδεμία σχέση έχουν με την πράξη αυτή καθ΄ αυτή του βιασμού. Δεν ασχολείται κανείς με τον ίδιο τον δράστη, ως άτομο και ως υπεύθυνο των πράξεων του, γιατί πολύ απλά η πράξη του βιασμού έχει εμπεδωθεί από την κοινωνία ως κάτι το «φυσιολογικό». Η άκρως σεξιστική κοινωνία στην οποία ζούμε, φροντίζει να υποβαθμίζει την ίδια τη πράξη του βιασμού και πολλές φορές, να «βιάζει» ξανά και ξανά το θύμα, με την συμπεριφορά της. Η αθώωση του δράστη, η περιθωριοποίηση και απομόνωση του θύματος, ακόμα και ο διωγμός του, από τις κλειστές κοινωνίες της επαρχίας, συντελούν στην «εναλλαγή» θέσεων θύτη και θύματος. Δηλαδή, το θύμα του βιασμού αντιμετωπίζεται σαν θύτης, μιας πράξης που το ίδιο προκάλεσε και άρα θα επωμιστεί τις ευθύνες.
Η κουλτούρα του βιασμού είναι διάχυτη και πλήρως εμπεδωμένη στους κόλπους της πατριαρχικής κοινωνίας που μεγαλώσαμε και ζούμε. Τα περιστατικά βιασμών, λαμβάνουν χώρα καθημερινά και είτε κατακλύζουν τα ΜΜΕ, «πουλώντας» ως πρώτη είδηση το δράμα των γυναικών είτε «θάβονται» υπό τον φόβο των απειλών στις ψυχές και στα σώματα αυτών.
Η έμφυλη βία δεν είναι κάτι ξένο και μακρινό. Είναι το σηκωμένο χέρι του συντρόφου μας, είναι η φωνή που τρυπάει τ’ αυτιά μας, είναι τα κακοποιημένα σώματά μας, είναι η εκμετάλλευση που βιώνουμε. Ο θύτης έχει πρόσωπο, ζει δίπλα μας, ανάμεσα μας. Είναι «παιδί» της δικής μας πατριαρχικής κοινωνίας, που το ανέθρεψε με αίσθημα ανωτερότητας και κυριαρχίας έναντι των γυναικών.
* μέλος του Χώρου Αλληλεγγύης Γυναικών Θεσσαλονίκης
Διαβάστε ακόμα
Η Δάφνη, η Ξάνθη και η υποκρισία
Τι μου έμαθε η δίκη του βιασμού μου.
Κοινωνία που αμφισβητεί τον βιασμό είναι συνένοχη για τον επόμενο
Δεν θέλουμε μια αγάπη που σκοτώνει
