της Γεωργίας Μανώλη και της Άννας Σιγαλού
Επισκεφθήκαμε το φεστιβάλ κόμικς (Athens comicdom) πριν λίγο καιρό και γνωρίσαμε τη δημιουργό του Μαλάκα Λεσβίες!, όπου είχαμε την ευκαιρία να συζητήσουμε μαζί της. Ιδού λοιπόν:
Η Smar γεννήθηκε στην Αθήνα το Φλεβάρη του ’91. Έχει ίδια μέρα γενέθλια με τον Γαλιλαίο. Σπουδάζει πληροφορική. Σε ερώτηση μας αν θέλει να συνδυάσει σχέδιο, πληροφορική και γραφιστική απαντάει ότι πάνω απ’ όλα θέλει να κάνει κόμικς! Όταν ήταν μικρή διάβαζε Λούκι Λουκ και Σαΐνια όπως για παράδειγμα τη Ναταλία τη Φευγάτη! Αλλά και ό,τι ήταν χαριτωμένο, με χρώμα και σκιτσάκι όπως και τα κλασσικά Μίκυ Μάους, Ντόναλντ και άλλα. Δεν της αρέσουν οι σούπερ ήρωες και σούπερ ηρωίδες αλλά ούτε και οι super villains γιατί βαριέται τη βία και τη δράση!
Πριν το Μαλάκα Λεσβίες 1 είχε κάνει άλλη μια δουλειά στα αγγλικά στο ίντερνετ στο Smarmakescomics!. Για περισσότερες πληροφορίες, επικοινωνία και απόκτηση του Μαλάκα Λεσβίες 1 & 2 δείτε εδώ και εδώ
Πες μας λίγα λόγια για το πώς ξεκίνησες να ασχολείσαι με το κόμικ, το ήθελες πάντα;
Το ήθελα αλλά δεν το ήξερα! Πριν κάποια χρόνια ξεκίνησα να ασχολούμαι. Όταν ήμουν μικρή ήθελα να γίνω ζωγράφος και συγγραφέας και δασκάλα-άσχετο- και βασικά μου άρεσαν πάντα οι ιστορίες και να ζωγραφίζω. Όπως όλα τα παιδάκια ήθελαν να ζωγραφίζουν απλά εγώ δεν σταμάτησα!
Και η ιστορία και το σχέδιο με το Μαλάκα Λεσβίες! Πώς προέκυψε; Είχαμε διαβάσει σε κάποια συνέντευξη σου ότι σου συνέβη η ιστορία αυτή που αφηγείσαι;
Πριν δύο χρόνια αποφασίσαμε με φίλες να κάνουμε μία αυτοέκδοση, επειδή μας άρεσαν τα κόμικς, οι ιστορίες και τα χειροποίητα πράγματα. Έτσι βρέθηκα στο Comicdom με αυτό το zine. Μου άρεσε πολύ η εμπειρία του τραπεζιού, η επαφή με τον κόσμο που χαίρεται με τα κόμικς και ξεφυλλίζει τη δουλειά σου. Το συγκεκριμένο (που είχε θέμα ταξίδια) δεν είχε πολύ κόμικ μέσα, οπότε υπήρχαν και άτομα που το άφηναν αμέσως, επειδή είχε πολύ κείμενο! Οπότε σκέφτηκα ότι θέλω να επιστρέψω την επόμενη χρονιά με ένα κόμικ δικό μου. Αυτό σε συνδυασμό με το ότι ήθελα να υπάρχουν περισσότερα ελληνικά ΛΟΑΤ κόμικς με έκανε να σκεφτώ και τον τίτλο.
Ο τίτλος «Μαλάκα Λεσβίες» πώς προέκυψε:
Ήμουν με την κοπέλα μου στην Ερμού η οποία ήταν γεμάτη από παιδιά γυμνασίου και λυκείου, ίσως από κάποια εκδρομή. Κάποια στιγμή φιληθήκαμε με την κοπέλα μου και ακούω ένα παιδάκι να λέει « Μαλάκα λεσβίες» όλο χαρά. Ήταν κάπως «είσαι εξωγήινη αλλά χαίρομαι που σε βλέπω κιόλας» πολύ καρτούν του πώς σε βλέπουν γενικά. Και η ιστορία που προέκυψε στο κόμικ μετά ήταν πραγματική, όντως ήρθε το παιδί και μας λέει «θα φιληθείτε λίγο για τα γενέθλια μου;» και του λέει η κοπέλα μου «εσύ θα φιληθείς με το φίλο σου για τα δικά μου γενέθλια;» και το παιδάκι φρικάρει και φεύγει λέγοντας «Παλιολεσβίες»!!
Το πρώτο Μαλάκα Λεσβίες τι απήχηση είχε στο περσινό comicdom;
Πολύ καλή!
Οπότε υπήρχε στο φετινό comicdom ακόμα μεγαλύτερο ενδιαφέρον και μεγαλύτερη απήχηση από το περσινό;
Ναι γιατί πια το ήξεραν. Κάποιοι μάλιστα μου είπαν ότι ήρθαν για αυτό στο φεστιβάλ. Απλά νομίζω ότι το κόμικ είχε ένα τίτλο που φώναζε και «έκραζε» με την καλή έννοια όλον τον κόσμο δηλαδή εκτός από γονείς με παιδάκια τα οποία τα έσπρωχναν μακριά και επιδεικτικά στο περσινό φεστιβάλ. Ο τίτλος σε συνδυασμό με το κίτρινο εξώφυλλο τράβηξε τον κόσμο.
Διαπίστωσες δηλαδή ότι οικογένειες απομακρύνονταν από το πάγκο σου στο φεστιβάλ;
Ναι, πέρυσι ειδικά. Φέτος ευτυχώς σε λιγότερο βαθμό. Ήρθαν μάλιστα κάποιοι άνθρωποι με τα παιδιά τους και το κοίταξαν.
Παρουσίασες τη δουλειά σου και στο φεστιβάλ Θεσσαλονίκης. Υπήρξαν διαφορές στο ενδιαφέρον του κόσμου με το comicdom Αθήνας;
Για μένα είχε λιγότερη κίνηση. Αντίθετα άλλοι σχεδιαστές είχαν μεγαλύτερη απήχηση.
Νομίζεις ότι αυτό οφείλεται σε κοινωνικούς λόγους; Είναι δηλαδή εκτός Αθήνας πιο συντηρητικοί οι αναγνώστες ή είναι απλά οικονομικοί λόγοι;
Ναι είχα κάποιες αρνητικές αντιδράσεις. Γενικά όμως δεν θα σε σχολιάσουν αρνητικά στη μούρη σου στο φεστιβάλ που όλοι πάνε επειδή αγαπάνε τα κόμικς και χαίρονται με τα περίεργα πράγματα, ότι και να σημαίνει αυτό. Αλλά ήρθαν ωστόσο κάποιοι που με ρώτησαν «τι είναι αυτό;» και «απευθύνεται σε παιδιά»; Όταν τους απάντησα «όχι» σχολίασαν «Πάλι καλά!». Στην Αθήνα δεν το είδα αυτό. Δεν σημαίνει ότι δεν συμβαίνει ή δεν υπάρχει αυτό στην Αθήνα. Ξέρουμε ότι υπάρχει απλά δεν το βλέπουμε.
Στο tumblr βλέπεις τέτοιες αντιδράσεις; Σου στέλνουν κάποια αρνητικά σχόλια;
Όχι, ίσως γιατί ο κόσμος που μπαίνει είναι πιο «μυημένος». Ίσως γιατί απλά δεν είναι τόσο εύκολο όπως στο facebook να κάνεις αρνητικό comment και να γράψεις την βλακεία σου! Το tumblr δεν είναι τόσο αλληλεπιδραστικό.
Τα χειρότερα στερεότυπα που έχεις συναντήσει τα έχεις χρησιμοποιήσει στο κόμικ σου;
Ό,τι κολλάει ναι θέλω να το βάζω αλλά θέλω να μπορώ να το κάνω να είναι αστείο αφού το είναι κόμικ μου είναι με στριπάκια και δεν θέλω να το κάνω διάλεξη.
Μπορείς τελικά να διακωμωδήσεις το χειρότερο στερεότυπο και να βγάλεις χιούμορ από αυτό; π.χ. «ναι έχω φίλους γκέι αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι θα έπρεπε να υιοθετούν παιδιά»;
Ναι φυσικά και μπορείς. Και αν μπορώ να βγάλω κάποιο χιούμορ μέσα από αυτά τότε ίσως μπορώ να περάσω και ένα μήνυμα παράλληλα χωρίς να γίνομαι κουραστική.
Το Μαλάκα Λεσβίες! διακωμωδεί όχι και τόσο ευχάριστες καταστάσεις, καταστάσεις που θα αποκαλούσαμε πιο «ελαφρές» σε σύγκριση με άλλες. Σκέφτεσαι αργότερα ν’ ασχοληθείς με κάτι πιο ακτιβιστικό σαν περιεχόμενο;
Οι σκηνές που διακωμωδώ μπορούν στην πραγματικότητα να σ’ επηρεάσουν πολύ άσχημα. Απλά επέλεξα να μην γράψω το δράμα όσων τα ακούνε και τα ζούνε αλλά να τα διακωμωδήσω. Αλλά όλα τα μικρά συσσωρεύονται και μπορούν να σε καταπιέσουν τρομερά. Όμως όταν παρουσιάζονται κάποιες ιστορίες συνέχεια ως δράμα, σταματάμε να εντυπωσιαζόμαστε και να συγκινούμαστε από αυτό. Τελικά το αποδεχόμαστε ως κάτι δεδομένο.
Ήθελες να μοιραστείς κάποιες εμπειρίες με το κόμικ σου, είναι βιωματικό τεύχος ή απλά ήθελες να καταδείξεις πόσο γραφικά είναι τα στερεότυπα που αφορούν τις λεσβίες;
Σίγουρα είναι βιωματικό χωρίς να είναι αυτοβιογραφικό. Κάποια πράγματα τα έχω ζήσει, κάποια τα έχουν ζήσει φίλες, κάποια είναι βγαλμένα από εμπειρίες αλλά δεν έγιναν ακριβώς όπως παρουσιάζονται. Είναι βιωματικό με την έννοια ότι ο τρόπος αντιμετώπισης είναι αρκετά κοινός. Πολλές λεσβίες και μπάι γυναίκες έχουν ταυτιστεί με το κόμικ γιατί έχουμε ζήσει και ακούσει τα ίδια ή πολύ αντίστοιχα πράγματα ακόμα κι αν δεν είναι ακριβώς σκηνές από τη ζωή μίας.
Όταν ξεκίναγες το «Μαλάκα λεσβίες!» είχες στο μυαλό σου να εμπλουτίσεις το σκηνικό των κόμικ στην Ελλάδα;
Είχα στο μυαλό μου ότι θα ήθελα πολύ να έχω ένα τέτοιο κόμικ στην εφηβεία μου, ειδικά στα ελληνικά που είναι πιο δύσκολο να βρεις κάτι που θα ταυτιστείς ως λεσβία. Ειδικά στην αρχή που νομίζεις ότι είσαι η μόνη που υπάρχει. Στα αγγλικά έχει ξαναγίνει και μάλλον και καλύτερα
Τώρα έχει αρχίσει να σπάει το στερεότυπο ότι οι γκέι κινούνται σε συγκεκριμένους χώρους και πλέον, όπως και στο κόμικ σου, αρχίζουμε να τους/τις βλέπουμε παντού, όπως π.χ. στο σούπερ μάρκετ.
Συνήθως όταν θα ακούσεις τη λέξη λεσβία ή θα ‘ναι ανέκδοτο ή θα ‘ναι λες και πρόκειται για κάτι εξωγήινο. Όταν το πρωτοσκέφτεσαι για σένα δεν είναι εύκολο να φανταστείς ότι θα πηγαίνεις κανονικά στη σχόλη, θα γυρίζεις σπίτι, θα πηγαίνεις στο σούπερ μάρκετ και θα είσαι σαν τα άλλα παιδάκια.
Το έκανες για να εκφράσεις κάτι που σου συνέβη ή για να συμβάλλεις στην προβολή της ΛΟΑΤ κοινότητας;
Σκέφτηκα ότι ως έφηβη θα ήθελα να είχα βρει ένα τέτοιο κόμικ, άλλωστε δεν έχουμε αρκετά κόμικ ελληνικά με λεσβίες ούτε καν με γυναίκες εδώ που τα λέμε.
Στο comicdom παρατηρήσαμε ότι υπήρχαν αρκετές γυναίκες δημιουργοί.
Όντως. Ειδικά, στο χώρο που φιλοξενούσε τις αυτοεκδόσεις συζητούσαμε με φίλους ότι ήταν 50%-50% μοιρασμένοι και μοιρασμένες οι δημιουργοί. Η εικόνα που βλέπαμε δεν είχε σχέση τελικά με αυτό που νομίζαμε ότι συμβαίνει. Στο ισόγειο που ήταν οι εκδόσεις ήταν κάπως διαφορετικά τα πράγματα. Αλλά γενικά δεν είναι τόσο λίγες οι σχεδιάστριες όσο νομίζουμε και ίσως είναι υπερβολή όταν βγαίνει κάποιο άρθρο που μιλάει για τις γυναίκες στο κόμικ σαν είναι ελάχιστες. Με ενοχλεί ότι αν είσαι στην απέξω και δεν έχεις περάσει από τον χώρο των Αυτοεκδόσεων θεωρείς ότι οι άντρες δημιουργοί είναι πολύ περισσότεροι.
Υπάρχει αυτή η εντύπωση γιατί τα κόμικς που βλέπουμε έξω στα περιοδικά και στις εφημερίδες ανήκουν σε άνδρες σχεδιαστές. Αλλά και οι ήρωες και οι χαρακτήρες στην πλειοψηφία τους είναι άνδρες και όχι γυναίκες.
Ακόμα και για μια γυναίκα σχεδιάστρια είναι πιο εύκολο να ταυτιστεί με την ιστορία ενός άνδρα από ότι ένας άνδρας δημιουργός να γράψει για μια γυναίκα και αυτό συμβαίνει ακριβώς γιατί έχουμε μάθει να ταυτιζόμαστε με την εμπειρία του straight-cis[1] άντρα
Οι φίλοι και οι δικοί σου άνθρωποι πώς ανταποκρίθηκαν στην προσπάθεια σου αυτή;
Υποστηρικτικά!
Στο comicdom είχατε κολλήσει πίσω από το πάγκο μια αφίσα που δήλωνε την αντίθεση σας στο κυρίαρχο πρότυπο του straight-cis άνδρα στα κόμικ. Υπάρχει μια κοινότητα εντός των αυτοεκδόσεων που προσπαθεί να καθιερώσει ένα νέο στυλ κόμικ με άλλους χαρακτήρες και με άλλες ιστορίες;
Δεν είναι τόσο οργανωμένη αυτή η προσπάθεια όσο την φαντάζεστε. Στα φεστιβάλ παρουσίαζα τη δουλειά μου με το φίλο μου τον Steve ο οποίος είναι τρανς αγόρι και κάνει κόμικ και σχολιάζαμε ότι έχουμε τη γωνίτσα με τα queer comic στο comicdom και υπήρχε η ατμόσφαιρα μεταξύ μας ότι είμαστε στο bubble του Ουράνιου Τόξου και είπαμε απλά να υποστηρίξουμε ο ένας τον άλλον και σαν συνεργάτες και σαν φίλοι. Συμφωνεί και αυτός ότι ο χώρος χρειάζεται περισσότερο υλικό και ορατότητα για τα άτομα που δεν είναι cis-straight.
Στο comicdom της Αθήνας νιώσαμε και σε διάφορα events και σε διάφορα stands αλλά κυρίως στον όροφο των Αυτοεκδόσεων ότι υπάρχει μια αίσθηση αλληλεγγύης ανάμεσα στους δημιουργούς αλλά και στους επισκέπτες, μια αίσθηση αποδοχής του διαφορετικού και του παράταιρου.
Ναι αυτή η αλληλεγγύη υπάρχει ειδικά στο χώρο των αυτό-εκδόσεων
Στο φετινό φεστιβάλ ήρθε κάποιος αναγνώστης ή αναγνώστρια να σου πει ότι ταυτίστηκε με το κόμικ σου;
Ναι! Ήρθε μια γυναίκα η οποία μου είπε «16 χρόνια περίμενα να δω queer comic στην Ελλάδα!» Υπήρχαν κάνα δυο τέτοια περιστατικά που με έκαναν να χαρώ πολύ! Όπως επίσης ήρθε ένας υπέροχος θείος ο οποίος αγόρασε το κόμικ για την ανιψιά του και ήταν πολύ γλυκός-μου άρεσε που αυτή η κοπέλα θα έχει την υποστήριξή από κάποιον στην οικογένεια.
Έχεις κάποιο ίνδαλμα-σχεδιαστή/σχεδιάστρια κόμικ που να σε ενέπνευσε;
Θα μπορούσα να παραθέσω ολόκληρη λίστα αλλά αυτή που μου έρχεται αυτή τη στιγμή στο μυαλό είναι η Erica Moen, αμερικανίδα σχεδιάστρια, έχει κάνει ένα αυτοβιογραφικό κόμικ που μιλάει για την ταυτότητα της ως λεσβία και την μάχη της ταυτότητας και τον επαναπροσδιορισμό.
Μαλάκα Λεσβίες! 3 θα υπάρξει;
Εκτός απρόοπτου ναι!
Σε 10 χρόνια πως σε φαντάζεσαι;
Ελπίζω να κάνω κόμικ και να ζω απ’ αυτό!
[1] Cis αποκαλούνται τα άτομα των οποίων το φύλο που τους αποδόθηκε κατά τη γέννα συμβαδίζει με το φύλο που τελικά επιτελούν. Αντίστοιχα, trans αποκαλούνται τα άτομα των οποίων το φύλο που τους αποδόθηκε δεν συβαδίζει με το πραγματικό τους.
